ΜΑΘΗΜΑ XXXI LECTIO PRIMA ET TRICESSIMA

Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕ ΒΓΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΚΑΛΟ

Titus Manlius

 ΚΕΙΜΕΝΟ 31

   Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed Paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est: «Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano vir-tute antecellat». Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

   Στη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο ύπατος Τίτος Μάνλιος, που καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του ρωμαϊκού στρατού. Κάποτε που έφευγε από το στρατόπεδο διέταξε να μην εμπλακεί κανείς σε μάχη. Λίγο αργότερα όμως ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός τους τον προκάλεσε σε μάχη με αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά το Ρωμαίο σε ανδρεία!». Τότε ο νεαρός όρμησε στον αγώνα παρά τη διαταγή του υπάτου έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος  από την επιθυμία να πολεμήσει. Όντας δυνατότερος από τον εχθρό του  τον διαπέρασε με το δόρυ του και τον γύμνωσε από τα όπλα του. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή . Όταν όμως ο ύπατος γύρισε στο στρατόπεδο, τιμώρησε με θάνατο το νεαρό, που χάρη σ` αυτόν οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή .

Ρωμαίοι στρατιώτες

ΣΥΝΤΑΞΗ
Bello: αφαιρετική του χρόνου
Latino: επιθετικός προσδιορισμός στο bello
T. Manlius: Υ στο praefuit
consul: παράθεση στο T. Manlius
nobili: επιθετικός προσδιορισμός στο genere
genere: αφαιρετική της καταγωγής
natus: επιθετική μετοχή απ το praefuit
exercitui: Α στο praefuit
Romanorum: γενική κτητική στο exercitui
praefuit: ρήμα
Is: Υ στα abiret, edixit
aliquando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
castris: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο abiret
abiret: ρήμα
edixit: ρήμα
omnes: Υ στο abstinerent
pugna: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο abstinerent
abstinerent: ρήμα
paulo: αφαιρετική του μέτρου ή διαφοράς
post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
filius: Υ στο praeterequitavit
eius: γενική κτητική στο filius
castra: Α στο praeterequitavit
hostium: γενική κτητική στο castra
praeterequitavit: ρήμα
a duce: εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου στο lacessitus est
hostium: γενική αντικειμενική στο duce
his: επιθετικός προσδιορισμός στο verbis
verbis: αφαιρετική οργανική του τρόπου ή του μέσου
proelio: Α στο lacessitus est
lacessitus est: ρήμα
Congrediamur: ρήμα
singularis: επιθετικός προσδιορισμός στο proelii
proelii: γενική υποκειμενική στο eventu
eventu: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο εκκίνησης για εκτίμηση, κρίση
cernatur: ρήμα
quanto: αφαιρετική οργανική του μέτρου ή διαφοράς
miles: Υ στο antecellat
Latinus: επιθετικός προσδιορισμός στο miles
Romano: Α στο antecellat
virtute: αφαιρετική (οργανική) της αναφοράς
antecellat: ρήμα
Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
adulescens: Υ στο ruit
viribus: αφαιρετική (οργανική) του μέσου ή Α στο confisus
suis: επιθετικός προσδιορισμός στο viribus
confisus: αιτιολογική μετοχή από το ruit
cupiditate: αφαιρετική εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου από το permotus
pugnandi: γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα του cupiditate ή αντικειμενική
permotus: αιτιολογική μετοχή απ' το ruit
iniussu: αφαιρετική εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου
consulis: γενική υποκειμενική στο iniussu
in certamen: εμπρόθετος του σκοπού στο ruit
ruit: ρήμα

fortior: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου ή κατηγορηματικός προσδιορισμός στο adulescens (Στην πραγματικότητα δηλώνει την αιτία στο transfixit)

hoste: αφαιρετική συγκριτική (β΄ όρος σύγκρισης)
hasta: αφαιρετική (οργανική) του οργάνου
eum: Α στα transfixit, spoliavit
transfixit: ρήμα
armis: έμμεσο αντικείμενο (Γραμματική σελίδα 150, σημείωση γ΄) ή αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο spoliavit
spoliavit: ρήμα
Statim: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
hostes: Υ στο petiverunt
fuga: αφαιρετική (οργανική) του τρόπου
salutem: Α στο petiveriint
petiverunt: ρήμα
consul: Υ στα revertisset, multavit
in castra: εμπρόθετος κίνησης σε τόπο
revertisset: ρήμα
adulescentem: Α στο multavit
cuius: γενική υποκειμενική στο opera
opera: αφαιρετική (οργανική) του μέσου
hostes: Υ στο fugati erant
fugati erant: ρήμα
morte: αφαιρετική οργανική της ποινής
multavit: ρήμα

     ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
   cum aliquando castris abiret: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) παρατατικού (abiret), για πράξη σύγχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   ut omnes pugna abstinerent: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση, εξαρτάται από ρήμα που σημαίνει βούληση, της οποίας το περιεχόμενο εκφράζει. Εισάγεται με το ut, επειδή είναι καταφατική, και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου παρατατικού (abstinerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού (edixit). Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα edixit.
   ut singularis proelii eventu cernatur: Δευτερεύουσα τελική πρόταση Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι τελικές πρόταση, γιατί εκφράζει το σκοπό του ρήματος congrediamur. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (cernatur), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (congrediamur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν).
   quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: Δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση απλή, μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quanto. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, χρόνου ενεστώτα (antecellat), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου αρκτικού (cernatur και αυτό από το  Congrediamur) και γιατί δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Ισοδυναμεί με ουσιαστικό και λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα cernatur.
   cum in castra revertisset: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) υπερσυντέλικου (revertisset), για πράξη προτερόχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   cuius opera hostes fugati erant: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική αναφορική πρόταση· εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cuius και εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Προσδιορίζει την έννοια της λέξης adulescentem, στην οποία αναφέρεται.