ΜΕΤΟΧΗ
Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο και μετέχει στις ιδιότητες και του ρήματος (με τους χρόνους της) και του επιθέτου (με τα γένη της).
Η μετοχή είναι επιθετική ή αναφορική (με άρθρο ή χωρίς άρθρο), κατηγορηματική (μεταφράζεται με το να ή με το ότι ή με το που) και επιρρηματική, που είναι έξι ειδών: (αιτιολογική, χρονική, τελική, υποθετική, εναντιωματική ή ενδοτική και τροπική).
Η κατηγορηματική μετοχή
Με κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο υποκείμενο συντάσσονται:
α) Τα ρήματα εἰμί, γίγνομαι και τα συνώνυμα.
β) Τα ρήματα διατελῶ, τυγχάνω, φαίνομαι, φανερός εἰμι, δῆλος εἰμι, οἴχομαι, λανθάνω, κλπ. Με τα ρήματα αυτά η κατηγορηματική μετοχή μεταφράζεται με ρήμα και το ρήμα με επίρρημα.
Μεταφράσεις
διατελῶ
|
+ μτχ.
|
= διαρκώς, χωρίς διακοπή, πάντοτε + ρήμα
|
διάγω
| ||
διαγίγνομαι
| ||
οὐ διαλείπω
| ||
τυγχάνω
|
+ μτχ.
|
= συμπτωματικά, τυχαία, κατά τύχη + ρήμα
|
φαίνομαι
|
+ μτχ.
|
= φαίνομαι ότι, είναι φανερό ότι, είναι βέβαιο ότι, αποδεικνύεται ότι, πραγματικά είμαι, φανερά, απροκάλυπτα + ρήμα
|
φανερός εἰμι
| ||
δῆλός εἰμι
| ||
οἴχομαι
|
+ μτχ.
|
= κατευθείαν, είμαι φευγάτος, προφταίνω, φτάνω πρώτος-αμέσως-μόλις πριν-πριν + ρήμα
|
φθάνω
| ||
λανθάνω
|
+ μτχ.
|
= κρυφά, χωρίς να το καταλάβω, δε γίνομαι αντιληπτός + ρήμα
|
γ) Τα ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος (ἀγαπῶ, ἥδομαι, ἀγανακτῶ, ὀργίζομαι, λυποῦμαι, ἄχθομαι κλπ.). Μερικές φορές η μετοχή είναι και αιτιολογική, σίγουρα όταν κόβεται με κόμμα από το ρήμα εξάρτησης και όταν δηλώνει το προτερόχρονο.
δ) Τα ρήματα που δηλώνουν έναρξη και λήξη (ἄρχω, λήγω, παύομαι κλπ.).
ε) Τα ρήματα που δηλώνουν ανοχή, καρτερία, κάματο, (ἀνέχομαι, ὑπομένω, καρτερῶ, ἀπαγορεύω κλπ.).
στ) Τα ρήματα νικῶ, κρατῶ, ἡττῶμαι, εὖ ποιῶ, καλῶς ποιῶ, κακῶς ποιῶ, εὖ πάσχω κλπ.
Με κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται άλλοτε στο υποκείμενο και άλλοτε στο αντικείμενο συντάσσονται:
α) Τα ρήματα που σημαίνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση και μνήμη (αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, γιγνώσκω, μανθάνω, εὑρίσκω, μέμνημαι κ.λπ.).
β) Τα ρήματα που σημαίνουν δείξη, δήλωση, αγγελία και έλεγχο (δείκνυμι, δηλῶ, ἀγγέλλω, ἐξελέγχω κ.λπ.).
Η κατηγορηματική μετοχή των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων τίθεται σε αιτιατική ουδετέρου, φαινομενικά απόλυτη.
Η κατηγορηματική μετοχή μπορεί να παραλείπεται, όταν είναι του ρήματος εἰμί ή όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα.
Η επιρρηματική μετοχή
Η επιρρηματική μετοχή δηλώνει επιρρηματική σχέση και παίρνει το όνομα της από το σύνδεσμο με τον οποίο αποδίδεται. Αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση, με σύνδεσμο και το οικείο ρήμα.
Η αιτιολογική μετοχή ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση και είναι προσδιορισμός της αιτίας,
η χρονική μετοχή ισοδυναμεί με χρονική πρόταση και είναι προσδιορισμός του χρόνου,
η τελική μετοχή ισοδυναμεί με τελική πρόταση και είναι προσδιορισμός του σκοπού,
η υποθετική μετοχή ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση,
η εναντιωματική με εναντιωματική πρόταση και δηλώνει εναντίωση,
η τροπική μετοχή είναι προσδιορισμός του τρόπου.
Βοηθητικά στοιχεία για το χαρακτηρισμό των επιρρηματικών μετοχών
1. Η αιτιολογική μετοχή συνοδεύεται συνήθως από τα μόρια ἅτε (δή), οἷον (δή), οἷα (δή) και δηλώνει πραγματική αιτία, με το μόριο ὡς και δηλώνει υποκειμενική αιτιολογία - με την ιδέα ότι..., επειδή κατά τη γνώμη μου..., ενώ με το μόριο ὥσπερ δηλώνει ψευδή αιτιολογία – επειδή τάχα..., σαν να..., λες και...
2. Αιτιολογικές είναι συνήθως οι μετοχές των δοξαστικών, ψυχικού πάθους και όσων δηλώνουν φόβο, γνωστικών, αισθητικών ρημάτων
3. Η χρονική μετοχή είναι συνήθως σε χρόνο αόριστο και συνοδεύεται από τα χρονικά επιρρήματα ἅμα, αὐτίκα, εὐθύς, ἔτι κ.λπ.
4. Η τελική μετοχή είναι κατά κανόνα σε χρόνο μέλλοντα και πολύ σπάνια σε χρόνο ενεστώτα, ακολουθεί συνήθως μετά από ρήματα που δηλώνουν κίνηση ή στάση και συνοδεύεται συχνά από το επίρρημα ὡς.
5. Η υποθετική μετοχή δηλώνει προϋπόθεση και με το ρήμα της πρότασης της συνθέτει υποθετικό λόγο.
Βρίσκεται σε κάθε χρόνο εκτός από μέλλοντα.
Προσδιορίζουν (ή είναι κοντά σε) α) δυνητική έγκλιση, δυνητικό απαρέμφατοι ή δυνητική μετοχή, β) μέλλοντα ή Προστακτική, γ) απρόσωπα ρήματα και δ) ρηματικά επίθετα σε -τός
6. Η εναντιωματική μετοχή συνήθως συνοδεύεται από το καί ή καίπερ και στο ρήμα υπάρχει το επίρρημα ὅμως.
7. Η τροπική μετοχή βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα (ή και παρακείμενο). Συνηθέστατες τροπικές μετοχές είναι: ἄγων, ἔχων, φέρων, χρώμενος και αποδίδονται με το με + ουσιαστικό που ήταν αντικείμενο της μετοχής.
Συνημμένη και απόλυτη μετοχή
Η μετοχή ως ρηματικός τύπος έχει δική της σύνταξη (υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο κλπ.).
Συνημμένη μετοχή λέγεται η μετοχή που αναφέρεται σε ένα όρο της πρότασης. Π.χ. Πρόξενος ταῦτα εἰπών ἐκαθέζετο.
Απόλυτη λέγεται η επιρρηματική μετοχή που έχει δικό της υποκείμενο, το οποίο δεν έχει καμιά σχέση με άλλο όρο της πρότασης. Η απόλυτη μετοχή μπορεί να είναι σε γενική ή αιτιατική πτώση ή και σε ονομαστική (ονομαστική απόλυτη). Π.χ. Ἐλθόντος τοῦ Ἀλεξάνδρου οἱ Πέρσαι ἔφυγον - Ἐξόν ἡμῖν ἐν εἰρήνῃ πολιτεύεσθαι, οὗτοι πόλεμον παρασκευάζουσιν.
