Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012

Βιβλίο Καθηγητή, Ηθικά Νικομάχεια, Ενότητες 1-10

Λόγω του όγκου σελίδων και της διαμόρφωσής τους σας παραπέμπω για εμφάνισή τους σε άλλο site. Κάντε κλικ στο "Βιβλίο Καθηγητή, Ηθικά Νικομάχεια, Ενότητες 1-10"




ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

Αριστοτέλης Στάγειρα Χαλκιδικής

1. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή του Αριστοτέλη; σελ. 139
α. πώς υπολογίζεται το έτος της γέννησης του; Όταν ο Αριστοτέλης… 384 π.Χ.
β. πού γεννήθηκε: Το όνομα… Χαλκιδικής;
γ. ποιος ήταν ο πατέρας του, πού και πώς μεγάλωσε; Ο πατέρας… ζωής μας;

2. Τι γνωρίζετε για τα δύο πρώτα χρόνια της παρουσίας του Αριστοτέλη στην Ακαδημία; σελ. 139 και 140
α. Γιατί ο Αριστοτέλης επέλεξε την Ακαδημία; Ποια ήταν για τον Αριστοτέλη η σημασία της απουσίας του Πλάτωνα; Δεκαεφτά... τότε στη Αθήνα.
β. Ποια ήταν γενικά η σημασία της Ακαδημίας; Ποιος ήταν ο Εύδοξος και πώς αυτός επέδρασε στον Αριστοτέλη; Η σημασία της… η ψυχοσύνθεση του Πλάτωνα.

3. Τι γνωρίζετε για τη θέση του Αριστοτέλη στην Ακαδημία μετά την επιστροφή του Πλάτωνα; σελ. 140 και 141
α. Πώς αξιολογούσε ο Πλάτωνας τον Αριστοτέλη; Η επιστροφή... μάθημα.
β. Ποιο ήταν το κύριο έργο του Αριστοτέλη στην Ακαδημία και ποιες οι σχέσεις του με τους άλλους; Είκοσι χρόνια… εχθρούς.
γ. Ποια ήταν τα αίτια της στάσης του απέναντι στους άλλους; Ο χαρακτήρας… να σωθεί η αλήθεια;

4. Τι γνωρίζετε για τον Αριστοτέλη ως δάσκαλο του Μ. Αλέξανδρου; σελ. 145: Εγκαταστημένος... των ομηρικών επών.

5. Τι γνωρίζετε για τη δεύτερη διαμονή του Αριστοτέλη στην Αθήνα (επιστροφή και ίδρυση σχολής, περιεχόμενο των εργασιών του); σελ. 145 και 147 Στη Μακεδονία... τα Ηθικά Νικομάχεια.

6. Ως προς τη συμπεριφορά του Αριστοτέλη στα χρόνια της ωριμότητάς του, τη δεύτερη εγκατάλειψη της Αθήνας και το τέλος του. σελ. 147
α. Ποια είναι η στάση του Αριστοτέλη απέναντι στους άλλους στα χρόνια της ωριμότητας του; Τα χρόνια... δύσκολη στην Αθήνα.
β. Γιατί έφυγε ο Αριστοτέλης από την Αθήνα και πού πήγε; Ώσπου στα 323… την επόμενη χρονιά.

7. Ποια γνώμη διατύπωσε ο Αριστοτέλης για την Αθήνα και για τους Αθηναίους; σελ. 147 και 149 Η παράδοση... του Σωκράτη.

8. Ως προς την ονομασία και το κεντρικό θέμα των Ηθικών Νικομαχείων: σελ. 151
α. Από πού πήρε την ονομασία του το έργο; Στο Α΄ βιβλίο… περιεχόμενό του.
β. Στο περιεχόμενο και στους στόχους ποιων «επιστημών» εντάσσεται το κεντρικό θέμα των Ηθικών Νικομαχείων; Στην πραγματικότητα… και της αγωγής.
γ. Πώς ονόμαζαν το πιο μεγάλο αγαθό άλλοι φιλόσοφοι πριν από τον Αριστοτέλη και ποιο περιεχόμενο έδιναν σ’ αυτό; Όπως η αρχιτεκτονική… για το σημαντικό αυτό θέμα.

9. Ο όρος ευδαιμονία: σελ. 151 και 152
α. Ποιο είναι το αρχικό νόημα του όρου ευδαιμονία; Ένας λοιπόν... από το θεό.
β. Ποιο νόημα δίνουν στην ευδαιμονία ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος; Είμαστε, από την άλλη,… και η κακοδαιμονία).
γ. Ποιον ορισμό δίνει ο Αριστοτέλης για την ευδαιμονία και πώς τη συσχετίζει με την αρετή; Όλα αυτά… ενδιαφέροντος αυτού θέματος.

10. Πώς συσχετίζει ο Αριστοτέλης τις αρετές με τα μέρη της ψυχής; σελ. 152: Πριν από όλα... σελ. 153:… διανοητικές.

11. Ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης των επιμέρους αρετών του ανθρώπου; Γιατί επιδίωκαν την κατάκτηση τους οι αρχαίοι Έλληνες; σελ. 178: Για ποιον... σωστόν ή λανθασμένο.

12. Πώς φαίνεται από το τέλος των Ηθικών Νικομαχείων ότι η ηθική φιλοσοφία είναι στην πραγματικότητα μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας; σελ. 178: Καταλαβαίνουμε... Νικομαχείων του.

13. Ποια επιμέρους θέματα ερευνά ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια και ποια είναι η ση-μασία της λέξης «πόλις»; σελ. 178: Από το έργο αυτό... σελ. 179:… από την πόλιν.

ΜΑΘΗΜΑ XXXIV LECTIO QUARTA ET TRICESSIMA

Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ 34
   Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium domesticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu !), virtutem eius admiratum se venisse. Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosque intromitti iussit. Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt et cupide Scipionis dextram osculati sunt. Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibus consecrare solent, domum reverterunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
   Ενώ ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, έτυχε να έρθουν πολλοί αρχηγοί ληστών, για να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή νόμισε ότι ήρθαν για να συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε φρουρά από δούλους στο σπίτι του. Βλέποντας το πράγμα αυτό οι ληστές πλησίασαν την πόρτα, αφού άφησαν κάτω τα όπλα (τους), και με δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα –να το ακούς και να μην το πιστεύεις!– πως είχαν έρθει για να θαυμάσουν την παλικαριά του. Όταν οι δούλοι μετέφεραν τα λόγια αυτά στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν τις πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και φίλησαν με λαχτάρα το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού άφησαν μπροστά στην είσοδο δώρα(σαν κι αυτά)που οι άνθρωποι συνήθως προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, γύρισαν στα λημέρια τους .
Liternum
ΣΥΝΤΑΞΗ
Africanus: Υ στο esset
in Literno: εμπρόθετος στάσης σε τόπο
esset: ρήμα
complures: επιθετικός προσδιορισμός στο duces
praedonum: γενική κτητική ή αντικειμενική στο duces
duces: Υ στο venerunt
forte: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
salutatum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει σκοπό στο venerunt
eum: εννοούμενο Α στο salutatum
ad eum: εμπρόθετος κίνησης σε πρόσωπο
venerunt: ρήμα
Tum: επιρρηματικός του χρόνου
Scipio: Υ στο conlocavit
se: Α στο captum
ipsum: επιθετικός  προσδιορισμός στο se
captum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει σκοπό στο venisse
venisse: ειδικό απαρέμφατο, Α στο existimasset
eos: Υ στο venisse
existimasset: ρήμα
praesidium: Α στο conlocavit
domesticorum: γενική του περιεχομένου ή  διαιρετική στο praesidium
in tecto: εμπρόθετος στάσης σε τόπο
conlocavit: ρήμα
Quod: Α στο animadverterunt
praedones: Y στο animadverterunt
animadverterunt: ρήμα
abiectis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή
armis: Υ της μετοχής abiectis
ianuae: Α στο appropinquaverunt
appropinquaverunt: ρήμα
clara: επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός στο voce
voce: αφαιρετική οργανική του μέσου
Scipioni: Α έμμεσο στο nuntiaverunt
nuntiaverunt: ρήμα
incredibile auditu: προεξαγγελτιική παράθεση στο se venisse
incredibile: κατηγορούμενο στο εννοούμενο quod μέσω του εννοούμενου est
auditu: αφαιρετική του σουπίνου που δηλώνει την αναφορά στο incredibile
virtutem: Α στο admiratum
eius: γενική κτητική στο virtutem
admiratum: αιτιατική του σουπίνου που δηλώνει σκοπό
se: Α στο venisse
venisse: ειδικό απαρέμφατο, Α άμεσο στο nuntiaverunt
Haec: Α άμεσο στο rettulerunt
postquam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
domestici: Υ στο rettulerunt
Scipioni: Α έμμεσο στο rettulerunt
rettulerunt: ρήμα
is: Υ στο iussit
fores: Y στο reserari
reserari: τελικό απαρέμφατο, Α στο iussit
eosque: Y στο intromitti
intromitti: τελικό απαρέμφατο, Α στο iussit
iussit: ρήμα
Praedones: Υ στο venerati sunt
postes: A στο venerati sunt
ianuae: γενική κτητική στο postes
tamquam: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
sanctum: επιθετικός προσδιορισμός στο templum
templum: K στο postes
tamquam sanctum templum: βραχυλογική έκφραση που δηλώνει παραβολή. Ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα υποθετκή παραβολική πρόταση: tamquam postes sanctum templum essent (σελίδα 122, Π2)
venerati sunt: ρήμα
cupide: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
Scipionis: γενική κτητική στο dextram
dextram: A στο osculati sunt
osculati sunt: ρήμα
ante vestibulum: εμπρόθετος του τόπου, δηλώνει το "εμπρός από"
dona: Α στο posuissent
posuissent: ρήμα
quae: Α άμεσο στο consecrare
homines: Y στο solent
deis: Α έμμεσο στο consecrare
immortalibus: επιθετικός προσδιορισμός στο deis
consecrare: A στο solent
solent: ρήμα
domum: αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόπο
reverterunt: ρήμα

    ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
   cum Africanus in Literno esset: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) παρατατικού (esset), για πράξη σύγχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   cum se ipsum… existimasset: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, δηλώνει την αιτία του περιεχομένου της πρότασης «Tum Scipio… conlocavit», εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή συνήθως η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής, λογικής διεργασίας, χρόνου υπερσυντέλικου (existimasset), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού (conlocavit) και γιατί εκφράζει κάτι το προτερόχρονο στο παρελθόν.
   Quod ut praedones animadverterunt: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, προσδιορίζει χρονικά την πράξη ή κατάσταση που περιγράφει το ρήμα της πρότασης. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut (πρόταξη του quod για έμφαση). Εκφέρεται με Οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική παρακειμένου, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει (σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο των κύριων προτάσεων: appropinquaverunt et nuntiaverunt) το προτερόχρονο (στο παρελθόν). Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, προσδιορίζει χρονικά την πράξη ή κατάσταση που περιγράφει το ρήμα της πρότασης. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam (πρόταξη του haec για έμφαση). Εκφέρεται με Οριστική, επειδή εκφράζει μόνο χρόνο. Ειδικότερα, με οριστική παρακειμένου, επειδή αναφέρεται στο παρελθόν και σε εξάρτηση από τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρόταση (iussit) δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   tamquam sanctum templum (essent): 1) Λειτουργεί ως κατηγορούμενο στο postes, στο υποκείμενο του εννοούμενου ρ. essent. 2) Bραχυλογική έκφραση που δηλώνει παρα-βολή, κατά παράλειψη υποθετικής παραβολικής πρόταση Εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο tamquam και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση. Ειδικότερα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: venerati sunt και γιατί δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια πρόταση. Δες σχολικό αναγνωστικό  σελ. 122, Π2
   Cum ante vestibulum dona posuissent: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) υπερσυντέλικου (posuissent), για πράξη προτερόχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση. 
   quae homines deis immortalibus consecrare solent: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση με όρο αναφοράς το dona. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική και φανερώνει το πραγματικό.

Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2012

Αξιολόγηση στην Πολιτεία του Πλάτωνα

ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ

Πλάτωνος Πολιτεία 514a-515a και 519b-d
Ενότητες 11 και 12

   Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ’ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν.
   ῾Ορῶ, ἔφη.
   ῞Ορα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων.
   ῎Ατοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους.
   ῾Ομοίους ἡμῖν, ἦν δ’ ἐγώ.

   Τί δέ; τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
   ᾿Αληθῆ, ἔφη.
   ῾Ημέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
   Τὸ ποῖον δή;
   Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.

Παρατηρήσεις
   Β1. Να ερμηνεύσετε τα ακόλουθα σύμβολα της αλληγορίας του σπηλαίου: κοινωνία των δεσμωτών, κόσμος του σπηλαίου, υποχρεωτική καθήλωση-ακινησία των ανθρώπων του σπηλαίου, «πραγματικός» κόσμος, ανάβαση από το ημίφως του σπηλαίου στον επάνω κόσμο, φως του ήλιου.
Μονάδες 15
   Β2. Ποιο αίτημα διατυπώνεται στο χωρίο «μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς... εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι».
Μονάδες 15
   Β3. Πώς προκύπτει η τυραννίδα και ποια χαρακτηριστικά αποδίδει ο Πλάτων στον τυραννικό άνθρωπο;
Μονάδες 10
   Β4. Με ποιες λέξεις του κειμένου από το πρωτότυπο σχετίζονται ετυμολογικώς τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων: δημοσκόπηση, φωσφορούχος, γεωφυσικός, ατελέσφορος, αγαθοεργία
Μονάδες 10

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ
   Περὶ μὲν οὖν τῶν ἐμῶν καὶ περὶ ὧν σοὶ πρακτέον ἐστὶν πρὸς τοὺς Ἕλληνας σχεδὸν ἀκήκοας͵ περὶ δὲ τῆς στρατείας τῆς εἰς τὴν Ἀσίαν ταῖς μὲν πόλεσιν͵ ἃς ἔφην χρῆναί σε διαλλάττειν͵ τότε συμβουλεύσομεν ὡς χρὴ πολεμεῖν πρὸς τοὺς βαρβάρους͵ ὅταν ἴδωμεν αὐτὰς ὁμονοούσας͵ πρὸς σὲ δὲ νῦν ποιήσομαι τοὺς λόγους͵ οὐ τὴν αὐτὴν ἔχων διάνοιαν καὶ κατ΄ ἐκείνην τὴν ἡλικίαν ὅτ΄ ἔγραφον περὶ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν ταύτην. Τότε μὲν γὰρ παρεκελευόμην τοῖς ἀκουσομένοις καταγελᾶν μου καὶ καταφρονεῖν͵ ἢν μὴ καὶ τῶν πραγμάτων καὶ τῆς δόξης τῆς ἐμαυτοῦ καὶ τοῦ χρόνου τοῦ περὶ τὸν λόγον διατριφθέντος ἀξίως φαίνωμαι διεξιών· νῦν δὲ φοβοῦμαι μὴ πάντων τῶν προειρημένων πολὺ καταδεέστερον τύχω διαλεχθείς.
Ισοκράτους Φίλιππος, 83 - 84

Παρατηρήσεις
Α. Να γράψετε τη μετάφραση του κειμένου.
Μονάδες 20
. διεξιών: να σχηματίσετε την προστακτική Ενεστώτα και Αορίστου.
Μονάδες 4
. διαλλάττειν, φαίνωμαι, ἴδωμεν: να γράψετε τον αντίστοιχο τύπο στον παθητικό Αόριστο.
Μονάδες 3
. ὁμονοούσας: να κλίνετε τη μετοχή και στους δύο αριθμούς.
Μονάδες 3
. τότε μέν γάρ παρεκελευόμην ... καταφρονεῖν: να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.
Μονάδες 4
. Να εντοπίσετε τις κατηγορηματικές μετοχές του κειμένου και να τις αναλύσετε σε προτάσεις, όπου είναι δυνατόν.
Μονάδες 6

Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2012

ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ

Είναι ρηματικό ουσιαστικό ουδετέρου γένους, ενεργητικής σημασίας.


Σχηματίζεται:

Α΄ και Β΄ συζυγία από το  θέμα του Ενεστώτα + -ndi / -ndo / -ndum/ /-ndo
Γ΄ και Δ΄ συζυγία από το  θέμα του Ενεστώτα + e +-ndi / -ndo / -ndum/ /-ndo

Διαθέτει τις τέσσερις πλάγιες πτώσεις ενικού αριθμού:

Γενική: -ndi / amandi, delendi, legendi, audiendi
Δοτική: -ndo / amando, delendo, legendo, audiendo
Αιτιατική: -ndum / amandum, delendum, legendum, audiendum
Αφαιρετική: -ndo / amando, delendo, legendo, audiendo

Γενική:
1. ΑΠΡΟΘΕΤΗ ως συμπλήρωμα ουσιαστικών και επιθέτων (αντικειμενική)
2. ΕΜΠΡΟΘΕΤΗ (causa, gratia, + γενική) = του σκοπού

Δοτική:
ΑΠΡΟΘΕΤΗ με επίθετα που σημαίνουν κατάλληλος, χρήσιμος = ως δοτική του σκοπού

Αιτιατική:
ΕΜΠΡΟΘΕΤΗ (ad, in, + αιτιατική) = του σκοπού ή του προορισμού ή της αναφοράς

Αφαιρετική:
1. ΑΠΡΟΘΕΤΗ ως αφαιρετική του τρόπου
2. ΕΜΠΡΟΘΕΤΗ (ab, in, ex, de + αφαιρετική) = αναφοράς ή αφετηρίας

Σαν ονομαστική χρησιμοποιείται το απαρέμφατο του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής.
Αντιστοιχεί με το έναρθρο απαρέμφατο της αρχαίας ελληνικής και διατηρεί τη σύνταξη του ρήματος από το οποίο προέρχεται.

Οι χρήσεις του γερουνδίου (πιο ειδικά)

1. H γενική του γερουνδίου χρησιμοποιείται:
(α) ως αντικειμενική με τα ουσιαστικά consuetudo, consilium, studium, cupiditas (κείμενο 31), spes, metus, occasio, finis, mora (κείμενο 38) και με τα επίθετα cupidus (κείμενο 32), suetus, insuetus, parcus, prudens
(β) με τις αφαιρετικές causa, gratia, για να δηλώσει σκοπό ή αιτία.

2. Η δοτική του γερουνδίου δηλώνει σκοπό και τίθεται:
(α) μετά επίθετα utilis, inutilis, aptus, par, impar, inoxius
(β) με τις φράσεις operam do, diem dico, tempus do
(γ) με τα ρήματα esse, praeesse, studere, rogare, praeficere, deligere
(δ) με ονόματα που δηλώνουν αξίωμα: comitia, tribunus.

3. Η αιτιατική του γερουνδίου τίθεται μόνο με προθέσεις.
Συνήθως με ad, inter. Σπάνια με ob, ante, in. Δηλώνει σκοπό ή αναφορά.

4. Η αφαιρετική του γερουνδίου χρησιμοποιείται:
(α) χωρίς πρόθεση, για να δηλώσει όργανο, τρόπο ή αιτία
(β) με πρόθεση ab, de, ex, in, pro, cum για να δηλώσει διάφορες σχέσεις.

Τα γερούνδια των κειμένων

Γενική
31. pugnandi - γενική γερουνδίου ως αντικειμενική στο cupiditate
32. gerendi = γενική γερουνδίου ως αντικειμενική στο cupidus, administrandi = γενική γερουνδίου , αντικειμενική στο cupidus
38. standi = γενική γερουνδίου ως αντικειμενική στο mora

Αιτιατική
32. ad intuendum = εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του σκοπού
32. ad imitandum = εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου του σκοπού

Αφαιρετική
32. colendo = απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου του τρόπου
32. cogitando = απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου του τρόπου
32. expetendo = απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου του τρόπου
32. ducendo = απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου του τρόπου
42. credendo = απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου του τρόπου

ΜΑΘΗΜΑ XXXII LECTIO ALTERA ΕΤ TRICESSIMA


ΕΝΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ



ΚΕΙΜΕΝΟ 32
   Pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exemplorum vetustas; quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet. Quam multas imagines fortissimorum virorum - non solum ad intuendum, verum etiam ad imitandum - scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt ! Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi rem publicam, semper mihi proponebam. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam conformabam. Sic enim - laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tantas dimicationes obicere potui.

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
   Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη είναι η αρχαιότητα από πρότυπα υποδειγματικής συμπεριφοράς. Όλα αυτά(τα πρότυπα)θα έμεναν στην αφάνεια, αν δεν τα συνόδευε το φως των Γραμμάτων. Πόσο πολλές εικόνες γενναιότατων αντρών μάς άφησαν κληρονομιά οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι συγγραφείς, όχι μόνο για να τις ατενίζουμε, αλλά και να τις μιμούμαστε! Αυτές (τις εικόνες) τις έβαζα πάντα μπροστά μου ως πρότυπα στην επιθυμία μου να διοικήσω σωστά και να διαχειριστώ την πολιτεία μας. Διέπλαθα την ψυχή μου και το νου μου με το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους έξοχους άντρες. Γιατί έτσι μπόρεσα να ριχτώ για τη σωτηρία σας σε τόσους πολλούς και τόσο μεγάλους αγώνες, με το να επιδιώκω δηλαδή μόνο τον έπαινο και την τιμή και να μην υπολογίζω όλα τα βάσανα  του σώματος και όλους τους θανάσιμους κινδύνους.


ΣΥΝΤΑΞΗ
Pleni: Κ στο libri
omnes: επιθετικός (ή κατηγορηματικός) προσδιορισμός στο libri
sunt: ρήμα
libri: Y στο sunt
plenae: Κ στο voces
sapientium: γενική υποκειμενική στο voces
voces: Υ στο sunt
plena: K στο vetustas
exemplorum: γενική αντικειμενική ή ως συμπλήρωμα στο plena
vetustas: Υ στο est που εννοείται
quae: Υ στο iacerent
iacerent: ρήμα
in tenebris: εμπρόθετος της κατάστασης στο iacerent
omnia: επιθετικός (ή κατηγορηματικός) προσδιορισμός στο quae
litterarum: γενική υποκειμενική στο lumen
lumen: Υ στο accederet
accederet: ρήμα
Quam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού
multas: επιθετικός προσδιορισμός στο imagines
imagines: Α άμεσο στο reliquerunt
fortissimorum: επιθετικός προσδιορισμός στο virorum
virorum: γενική αντικειμενική ή κτητική στο imagines
non solum: παρατακτική αντιθετική σύνδεση. Με το verum etiam αποτελούν αντιθετικό παρατακτικό ζεύγος
verum etiam: παρατακτική αντιθετική σύνδεση
ad intuendum: εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου που δηλώνει σκοπό
ad imitandum: εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου που δηλώνει σκοπό
scriptores: Υ στο reliquerunt
Graeci: παράθεση (ή επιθετικός προσδιορισμός) στο scriptores
Latini: παράθεση (ή επιθετικός προσδιορισμός) στο scriptores
nobis: Α έμμεσο στο reliquerunt
reliquerunt: ρήμα
Quas: Α άμεσο στο proponebam
ego: Y στο proponebam
cupidus: επιρρηματικό κατηγορούμενο (του τρόπου) που λειτουργεί σαν επιρρ. προσδιορισμός της αιτίας
bene: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
gerendi: απρόθετη γενική γερουνδίου, γενική αντικειμενική ή ως συμπλήρωμα του cupidus
administrandi: απρόθετη γενική γερουνδίου, γενική αντικειμενική ή ως συμπλήρωμα του cupidus
rem: Α στα gerendi, administrandi
publicam: επιθετικός προσδιορισμός στο rem
semper: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
mihi: Α έμμεσο στο proponebam
proponebam: ρήμα
Colendo: απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο
cogitando: απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο
homines: Α στα colendo, cogitando
excellentes: επιθετικός προσδιορισμός στο homines
animum: Α στο conformabam
mentem: Α στο conformabam
meam: επιθετικός προσδιορισμός στα animum, mentem
conformabam: ρήμα
Sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
laudem: Α στο expetendo
honestatem: Α στο expetendo
solum: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού
expetendo: απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου, δηλώνει τρόπο, επεξήγηση στο sic
omnes: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο cruciatus
cruciatus: Y στο esse
corporis: γενική αντικειμενική στο cruciatus
omnia: επιθετικός (ή κατηγορηματικός) προσδιορισμός στο pericula
pericula: Y στο esse
mortis: γενική επεξηγηματική στο pericula
parvi: γενική κατηγορηματική της αξίας
esse: ειδικό απαρέμφατο, Α στο ducendo
ducendo: απρόθετη αφαιρετική γερουνδίου, δηλώνει τρόπο, επεξήγηση στο sic
me: Α στο obicere
pro salute: εμπρόθετος του σκοπού
vestra: επιθετικός προσδιορισμός στο salute
in dimicationes: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης
tot: επιθετικός προσδιορισμός στο dimicationes
tantas: επιθετικός προσδιορισμός στο dimicationes
obicere: τελικό απαρέμφατο, Α στο potui
potui: ρήμα

     ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
   nisi litterarum lumen accederet: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi, επειδή είναι αρνητική, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρατατικού (accederet). Η απόδοση (quae iacerent in tenebris omnia) εκφέρεται επίσης με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρατατικού (iacerent).Ο υποθετικός λόγος εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο) για το παρόν.
   Η Δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της προϋπόθεσης στην κύρια πρόταση.

Τετάρτη 11 Ιανουαρίου 2012

ΜΑΘΗΜΑ XXXI LECTIO PRIMA ET TRICESSIMA

Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕ ΒΓΑΙΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΚΑΛΟ

Titus Manlius


 ΚΕΙΜΕΝΟ 31
   Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Romanorum praefuit. Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent. Sed Paulo post filius eius castra hostium praeterequitavit et a duce hostium his verbis proelio lacessitus est: «Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus Romano vir-tute antecellat». Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi permotus, iniussu consulis in certamen ruit; et fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit. Statim hostes fuga salutem petiverunt. Sed consul, cum in castra revertisset, adulescentem, cuius opera hostes fugati erant, morte multavit.

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
   Στη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο ύπατος Τίτος Μάνλιος, που καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του ρωμαϊκού στρατού. Κάποτε που έφευγε από το στρατόπεδο διέταξε να μην εμπλακεί κανείς σε μάχη. Λίγο αργότερα όμως ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός τους τον προκάλεσε σε μάχη με αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά το Ρωμαίο σε ανδρεία!». Τότε ο νεαρός όρμησε στον αγώνα παρά τη διαταγή του υπάτου έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος  από την επιθυμία να πολεμήσει. Όντας δυνατότερος από τον εχθρό του  τον διαπέρασε με το δόρυ του και τον γύμνωσε από τα όπλα του. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή . Όταν όμως ο ύπατος γύρισε στο στρατόπεδο, τιμώρησε με θάνατο το νεαρό, που χάρη σ` αυτόν οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή .

Ρωμαίοι στρατιώτες

ΣΥΝΤΑΞΗ
Bello: αφαιρετική του χρόνου
Latino: επιθετικός προσδιορισμός στο bello
T. Manlius: Υ στο praefuit
consul: παράθεση στο T. Manlius
nobili: επιθετικός προσδιορισμός στο genere
genere: αφαιρετική της καταγωγής
natus: επιθετική μετοχή απ το praefuit
exercitui: Α στο praefuit
Romanorum: γενική κτητική στο exercitui
praefuit: ρήμα
Is: Υ στα abiret, edixit
aliquando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
castris: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο abiret
abiret: ρήμα
edixit: ρήμα
omnes: Υ στο abstinerent
pugna: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο abstinerent
abstinerent: ρήμα
paulo: αφαιρετική του μέτρου ή διαφοράς
post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
filius: Υ στο praeterequitavit
eius: γενική κτητική στο filius
castra: Α στο praeterequitavit
hostium: γενική κτητική στο castra
praeterequitavit: ρήμα
a duce: εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου στο lacessitus est
hostium: γενική αντικειμενική στο duce
his: επιθετικός προσδιορισμός στο verbis
verbis: αφαιρετική οργανική του τρόπου ή του μέσου
proelio: Α στο lacessitus est
lacessitus est: ρήμα
Congrediamur: ρήμα
singularis: επιθετικός προσδιορισμός στο proelii
proelii: γενική υποκειμενική στο eventu
eventu: αφαιρετική που δηλώνει το σημείο εκκίνησης για εκτίμηση, κρίση
cernatur: ρήμα
quanto: αφαιρετική οργανική του μέτρου ή διαφοράς
miles: Υ στο antecellat
Latinus: επιθετικός προσδιορισμός στο miles
Romano: Α στο antecellat
virtute: αφαιρετική (οργανική) της αναφοράς
antecellat: ρήμα
Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
adulescens: Υ στο ruit
viribus: αφαιρετική (οργανική) του μέσου ή Α στο confisus
suis: επιθετικός προσδιορισμός στο viribus
confisus: αιτιολογική μετοχή από το ruit
cupiditate: αφαιρετική εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου από το permotus
pugnandi: γενική γερουνδίου ως συμπλήρωμα του cupiditate ή αντικειμενική
permotus: αιτιολογική μετοχή απ' το ruit
iniussu: αφαιρετική εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου
consulis: γενική υποκειμενική στο iniussu
in certamen: εμπρόθετος του σκοπού στο ruit
ruit: ρήμα
fortior: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου ή κατηγορηματικός προσδιορισμός στο adulescens (Στην πραγματικότητα δηλώνει την αιτία στο transfixit)
hoste: αφαιρετική συγκριτική (β΄ όρος σύγκρισης)
hasta: αφαιρετική (οργανική) του οργάνου
eum: Α στα transfixit, spoliavit
transfixit: ρήμα
armis: έμμεσο αντικείμενο (Γραμματική σελίδα 150, σημείωση γ΄) ή αφαιρετική που δηλώνει το σημείο της απομάκρυνσης ή του χωρισμού στο spoliavit
spoliavit: ρήμα
Statim: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
hostes: Υ στο petiverunt
fuga: αφαιρετική (οργανική) του τρόπου
salutem: Α στο petiveriint
petiverunt: ρήμα
consul: Υ στα revertisset, multavit
in castra: εμπρόθετος κίνησης σε τόπο
revertisset: ρήμα
adulescentem: Α στο multavit
cuius: γενική υποκειμενική στο opera
opera: αφαιρετική (οργανική) του μέσου
hostes: Υ στο fugati erant
fugati erant: ρήμα
morte: αφαιρετική οργανική της ποινής
multavit: ρήμα

     ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
   cum aliquando castris abiret: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) παρατατικού (abiret), για πράξη σύγχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   ut omnes pugna abstinerent: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση, εξαρτάται από ρήμα που σημαίνει βούληση, της οποίας το περιεχόμενο εκφράζει. Εισάγεται με το ut, επειδή είναι καταφατική, και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου παρατατικού (abstinerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού (edixit). Λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα edixit.
   ut singularis proelii eventu cernatur: Δευτερεύουσα τελική πρόταση Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι τελικές πρόταση, γιατί εκφράζει το σκοπό του ρήματος congrediamur. Συγκεκριμένα εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα (cernatur), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (congrediamur) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον. (Δηλώνει σκοπό στο παρόν).
   quanto miles Latinus Romano virtute antecellat: Δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση απλή, μερικής άγνοιας. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quanto. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, χρόνου ενεστώτα (antecellat), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου αρκτικού (cernatur και αυτό από το  Congrediamur) και γιατί δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν. Ισοδυναμεί με ουσιαστικό και λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα cernatur.
   cum in castra revertisset: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) υπερσυντέλικου (revertisset), για πράξη προτερόχρονη. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.
   cuius opera hostes fugati erant: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική αναφορική πρόταση· εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cuius και εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ, γιατί δηλώνει το πραγματικό. Προσδιορίζει την έννοια της λέξης adulescentem, στην οποία αναφέρεται.