Ρηματικά επίθετα σε- τέος

Ρηματικά επίθετα σε- τέος

1. Προσωπική σύνταξη

Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το ρηματικό επίθετο είναι αρσενικού ή θηλυκού γένους και προέρχεται από ρήμα που συντάσσεται με αιτιατική.

Ρηματικό επίθετο + ἐστί	+	Υποκείμενο	+	Δοτική ενεργούντος προσώπου
Μετατροπή σε
↓ Δεῖ + απαρέμφατο παθητικής διάθεσης	+	↓ Υποκ. απαρμφ. σε αιτιατική	+	↓ Ποιητικό αίτιο

π.χ. Τιμητέος ἐστίν ὁ ἀνήρ ἡμῖν à Δεῖ τόν ἄνδρα ὑφ’ ἡμῶν τιμᾶσθαι.

2. Απρόσωπη σύνταξη

Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το ρηματικό επίθετο είναι ουδετέρου γένους και προέρχεται από ρήμα αμετάβατο ή ρήμα που συντάσσεται με γενική ή δοτική (σπανίως αιτιατική).

Ρηματικό επίθετο + ἐστί	+	Δοτική ενεργούντος προσώπου	+	Αντικείμενο
Μετατροπή σε
Δεῖ + απαρέμφατο ενεργητικής ή μέσης διάθεσης	+	↓ Υποκ. απαρμφ. σε αιτιατική	+	↓ Παραμένει το αντικείμενο

π.χ. Οὐκ ἀποστατέον ἐστίν αὐτοῖς τοῦ πολέμου à Οὐ δεῖ ἀφίστασθαι αὐτούς ἀφίστασθαι τοῦ πολέμου.

3.Αξιοπρόσεκτα ρηματικά επίθετα

αἱρετέον (αἱροῦμαι)	ἀποστατέον (ἀφίσταμαι)	ἀποστατέον (ἀποστατῶ)
ἁπτέον (ἅπτομαι)	ἀφεκτέον (ἀπέχω)Ÿ	ἐλατέον (ἐλαύνω)
ἰστέον (οἶδα)	ἰτέον (εἶμι)	ληστέον (λανθάνω)
μεθεκτέον (μετέχω)	οἰστέον (φέρω)	παριτητέα (πάρειμι)
ῥητέον (λέγω)	φειστέον (φείδομαι)

Ρηματικά επίθετα σε – τος και - τέος

1. Ὁ νομοθέτης τόν ἀστράτευτον οὐκ ἐᾷ στεφανοῦσθαι.

2. Οἱ πρέσβεις ἄπρακτοι ἦκον.

3. Ὑπερβατόν ἦν τό περιτείχισμα.

4. Τά μαθητά μανθάνω, τά εὑρετά ζητῶ, τά δέ εὐκτά παρά τῶν θεῶν ᾖτησα.

5. Δόξῃ χρήματα κτητά, δόξα δέ χρημάτων οὐκ ὠνητή.

6. Ἄπρακτοι δέ γενόμενοι, ἀπέπλευσαν.

7. Ρητόν μοι ἐστί τοῦτο.

8. Οὐκ ἦν μοι βιωτόν.

9. Οὐκ ἐξιτόν αὐτοῖς ἐστι.

10. Ἆρα βιωτόν ἡμῖν ἐστι μετά διεφθαρμένου σώματος;

11. Θεατός σοφοῖς, ἀγαστός θεοῖς.

12. Μετάπεμπτος ὑπό Κύρου.

13. Οἱ σύμμαχοι εὖ ποιητέοι, ἵνα ἐθέλωσι προθυμεῖσθαι.

14. Οἱ γονεῖς εὐεργετέοι τοῖς παισί.

15. Γιγνώσκει τό ποιητέον.

16. Τόν βουλόμενον εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μέν διωκτέον καί ἀσκητέον, ἀκολασίαν δέ φευκτέον.

17. Τόν θάνατον ἡμῖν μετ᾿ εὐδοξίας αἱρετέον ἐστί.

18. Ἐπιμελητέον σοι τῆς πόλεως.

19. Μιμητέον ἐστίν ὑμῖν τούς ἀγαθούς.

20. Οὐ δουλευτέον τούς νοῦν ἔχοντας τοῖς κακῶς φρονοῦσι.

21. Σκεπτέον ἡμῖν ἐστι ὅπως σώσωμεν τήν Ἑλλάδα.

22. Τούς φίλους ὠφελητέα σοί ἐστι.

23. Τῇ γνώμῃ ὑπηρετεῖν ἐθιστέόν σοί ἐστι τό σῶμα.

24. Εἰ ὑπό τῆς Ἑλλάδος θαυμάζεσθαι ἐπ᾿ ἀρετῇ ἀξιοῖς, τήν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν.

25. Θεραπευτέον τούς θεούς.

Να αναλυθούν τα ρηματικά επίθετα σε δεῖ + απαρέμφατο και να αναγνωριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένοι όροι:

1.    Τήν Ἑλλάδα πειρατέον (ἐστί) εὖ ποιεῖν. à Δεῖ πειρᾶσθαι - αντικ. στο ρημ. επίθ.

2.    Δοκεῖ μοι οἰστέον ἡμῖν εἶναι τήν τύχην. à Δεῖν φέρειν ἡμᾶς - αντικ.

3.    Φίλος οὐ θηρατέος ἀπάτῃ. à Οὐ δεῖ θηρᾶσθαι - κατηγ. στο φίλος

4.    ῾Ηγοῦμαι βοηθητέους ἡμῖν εἶναι τούς φίλους. à Δεῖν βοηθεῖσθαι - κατηγ. στο φίλους

5.    ῾Η τε σιωπή ἀσκητέα καί ἡ τάξις διαφυλακτέα. à Δεῖ ἀσκεῖσθαι, διαφυλάττεσθαι - κατηγ. στο σιωπή, τάξις

6.    Μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσι. à Δεῖ μετέχειν πλείονας - αντικ. στο ρημ. επίθ.

7.    Σκεπτέον ἡμῖν ἐστιν ὅπως σώσομεν τήν ῾Ελλάδα. à Δεῖ σκοπεῖν ἡμᾶς - πλ. ερώτ., αντικ. στο ρημ. επίθ.

8.    Ἐψηφίσαντο πολεμητέα εἶναι. à Δεῖν πολεμεῖν

9.    Τόν θάνατον ἡμῖν μετ' εὐδοξίας αἱρετέον. à Δεῖ αἱρεῖσθαι ἡμᾶς - αντικ.

10.    Οὐ παραδοτέοι εἰσίν οἱ σύμμαχοι τοῖς Ἀθηναίοις. à Οὐ δεῖ παραδίδοσθαι τούς συμμάχους - αντικ.

11.    Συνεθιστέον οὖν καταβαίνειν εἰς τήν τῶν ἄλλων συνοίκησιν. à Δεῖ συνεθίζειν (ἡμᾶς) - αντικ.

12.    Τοῦτο ἔφη σκεπτέον εἶναι τις κτῆσις δικαία ἐστί. à Δεῖ σκοπεῖν - αντ. στο σκεπτέον εἶναι, αντικ. στο ἔφη

13.    Τῇ γνώμῃ ὑπηρετεῖν ἐθιστέον τό σῶμα καί γυμναστέον σύν πόνοις και ἱδρῶτι. à Δεῖ ἐθίζειν - αντικ. στο ἐθιστέον (ἐστί) - τό σῶμα αντικ. και στο γυμναστέον: δεῖ γυμνάζειν

14.    Ἐδόκει πᾶσιν οὕτω ποιητέον εἶναι. à Δεῖν ποιεῖν - δοτ. προσ. κρίν. προσ., υποκ. του ἐδόκει

15.    Εἰ ἀπό τῶν βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι τῶν βοσκημάτων ἐπιμελητέα. à Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι - αντικ. στο ἐπιμελητέα (ἐστί).

Να μετατραπεί το δεῖ + απαρέμφατο των παρακάτω προτάσεων σε ρηματικό επίθετο σε –τέος με προσωπική ή απρόσωπη σύνταξη αναλόγως.

1.    Δεῖ διαβαθῆναι ὑφ᾿ ἡμῶν τόν ποταμόν. à Διαβατέος ἐστίν ἡμῖν ὁ ποταμός

2.    Οὐ δεῖ ἀμελεῖσθαι ὑπό τῶν ἀνθρώπων τήν ἀρετήν. à Οὐκ ἀμελητέα ἐστίν ἡ ἀρετή

3.    Δεῖ διαβαίνειν ἡμᾶς τόν ποταμόν. à Διαβατέος ἔσθ᾿ ἡμῖν ὁ ποταμός ή διαβατέον ἔσθ᾿ ἡμῖν τόν ποταμόν

4.    Δεῖ τούς γονέας εὐεργετεῖσθαι ὑπό τῶν παίδων. à Οἱ γονεῖς εὐεργετητέοι εἰσί τοῖς παισί

5.    Δεῖ τούς Ἀθηναίους βοηθεῖν τοῖς Κερκυραίοις. à Βοηθητέον ἐστί τοῖς Ἀθηναίοις (ὑπό τῶν Ἀθηναίων) τοῖς Κερκυραίοις

6.    Ἔδοξεν αὐτοῖς δεῖν πολεμεῖν. à Ἔδοξεν αὐτοῖς πολεμητέα εἶναι

7.    Οὐ δεῖ ἀμελεῖν ὑμῖν τῶν πόλεων. à Οὐκ ἀμελητέον ἐστίν ὑμῖν τῶν πόλεων

8.    Δεῖ τάς γυναῖκας ἀπέχεσθαι αἰσχρῶν πράξεων. à Ἀφεκτέον ἐστί ταῖς γυναιξί αἰσχρῶν πράξεων

9.    Δεῖ ἡμᾶς θεραπεύειν τούς θεούς. à Οἱ θεοί θεραπευτέοι εἰσίν ἡμῖν

10.    Δεῖ πλείονας μετέχειν τῶν πραγμάτων. à Μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσι

Να αναλυθούν τα ρηματικά επίθετα σε -τέος των παρακάτω παραδειγμάτων:

1. Παρά τούτους ἐλθόντες σκεψώμεθα ὅ,τι ἡμῖν ποιητέον ἐστίν.

2. Ἔστι δ' ὑμῖν οὐ τοῦτο μόνον σκεπτέον.

3. ᾿Aλλ', ἔφη ὁ Κλειτοφῶν, τό τοῦ κρείττονος συμφέρον ἔλεγεν ὃ ἡγοῖτο ὁ κρείττων αὑτῷ συμφέρειν· τοῦτο ποιητέον εἶναι τῷ ἥττονι, καὶ τό δίκαιον τοῦτο ἐτίθετο.

4. Δοτέον οὖν τῷ τελέως ἀδίκῳ τήν τελεωτάτην ἀδικίαν, καί οὐκ ἀφαιρετέον ἀλλ' ἐατέον τὰ μέγιστα ἀδικοῦντα τὴν μεγίστην δόξαν αὑτῷ παρεσκευακέναι εἰς δικαιοσύνην.

5. Ἀλλ' ἄρα ἵνα βελτίους ὦσιν οἱ πολῖται ὁρῶντες ἅπαντας ὁμοίως τιμωμένους, διά τοῦτο δοκιμαστέος ἐστίν.

6. Οὐκοῦν, εἰ μηδέν αὐτοῖς τῶν ἀνθρωπίνων μέλει, τί καί ἡμῖν μελητέον τοῦ λανθάνειν αὐτούς;

7. Πρῶτον δὴ ἡμῖν, ὡς ἔοικεν, ἐπιστατητέον τοῖς μυθοποιοῖς, καὶ ὃν μέν ἄν καλόν μῦθον ποιήσωσιν, ἐγκριτέον, ὅν δ' ἄν μή, ἀποκριτέον.

8. ῏Ην δ' ὁ μῦθος ὡς ἀνοιστέον σοί τοὔργον εἴη τοῦτο κοὐχί κρυπτέον.

9. Ἵν' εἰδότες τό κέρδος ἔνθεν οἰστέον τὸ λοιπόν ἁρπάζητε.

10 Κάτω νυν ἐλθοῦσ', εἰ φιλητέον, φίλει κείνους· ἐμοῦ δὲ ζῶντος οὐκ ἄρξει γυνή.

11. Καὶ οὐκ ἐκ τοῦ αὐτοῦ ἐπισκεπτέον ὑμῖν τοῖς ἄλλοις τὸ ἥσυχον, εἰ μὴ καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα ἐς τό ὁμοῖον μεταλήψεσθε.

12. Κατά γάρ τόν αὐτόν λόγον κἂν ἐκ βασιλέως γίγνηταί τι ἔκγονον, βασιλεύς κλητέος.

13. Περί τούτων ὑμῖν τε βουλευτέον καὶ ἐμοί, εἴ τι πλέον οἶδα, ἐσηγητέον.

14. Ἄλλοις μὲν γὰρ χρήματά ἐστι πολλὰ καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δὲ ξύμμαχοι ἀγαθοί, οὓς οὐ παραδοτέα τοῖς ᾿Αθηναίοις ἐστίν, οὐδέ δίκαις καί λόγοις διακριτέα μή λόγῳ καί αὐτούς βλαπτομένους, ἀλλά τιμωρητέα ἐν τάχει καί παντί σθένει.

15. Καί ἄλλα δέ πάμπολλα ἄν τις λέγοι ἐν οἷς τοῖς νοῦν τε καί νόμον ἔχουσιν ὀρθόν οὐ ποτέος οἶνος.

16. ᾿Εγώ δ', ἐπίσταμαι γὰρ ἀρτίως ὅτι ὅ τ' ἐχθρός ἐσθ' ἡμῖν ἐχθαρτέος.