Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2011

ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙII LECTIO TERTIA ET VICESSIMA

ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Caecina Paetus et Arria

ΚΕΙΜΕΝΟ 23
Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur amarito ; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat : « Bene quievit, libenter cibum sumpsit ». Deinde, cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent prorumperentque, egrediebatur ; tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat. Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat ; fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur. Erat ascensurus navem ; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. Non impetravit : conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.

Urbs Roma

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
   Ο Καικίνας Παίτος, ο σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος· άρρωστος ήταν και ο γιος τους. Το παιδί τους πέθανε. Η Αρρία του έκανε την κηδεία με τέτοιο τρόπο, που ο σύζυγός της να το αγνοεί[1]. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά όταν έμπαινε στην κρεβατοκάμαρά του προσποιούταν ότι ο γιος τους ήταν ζωντανός και στο σύζυγό της, που ρωτούσε πολύ συχνά πώς ήταν το παιδί, απαντούσε: «Κοιμήθηκε καλά, έφαγε με όρεξη»[2]. Κι όταν κάποια στιγμή τα δάκρυά της, που τα συγκρατούσε τόση ώρα, ήταν έτοιμα να ξεσπάσουν ασταμάτητα[3], έβγαινε έξω· τότε παραδινόταν στη θλίψη της και λίγο αργότερα ξαναγύριζε με μάτια στεγνά. Ο Σκριβωνιανός είχε στασιάσει στην Ιλλυρία εναντίον του αυτοκράτορα Κλαύδιου. Ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του, και, μετά το φόνο του Σκριβωνιανού, τον οδηγούσαν σιδεροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει στο καράβι[4]: η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να την επιβιβάσουν[5] μαζί του. Δεν το κατόρθωσε· (έτσι) νοίκιασε ένα ψαροκάικο κι ακολούθησε το πελώριο καράβι.


[1] να μην το μάθει
[2] πήρε τροφή με όρεξη
[3] υπερίσχυαν και ξέσπαγαν
[4] καθώς ήταν να ανέβει στο καράβι, η Αρρία παρακαλούσε
[5] να την αφήσουν να ανέβει
Scribonianus
ΣΥΝΤΑΞΗ
Aegrotabat: ρήμα
Caecina Paetus: Υ στο aegrotabat
maritus: παράθεση στο Caecina Paetus
Arriae: γενική κτητική στο maritus
aegrotabat: ρήμα
filius: Υ στο aegrotabat
Filius: Υ στο mortuus est
mortuus est: ρήμα
Huic: δοτική χαριστική  στο paravit
Arria: Υ στο paravit
funus: Α στο paravit
ita: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
paravit: ρήμα
ut: συμπερασματικός σύνδεσμος
ignoraretur: ρήμα
a marito: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου
quin immo: αντιθετικός σύνδεσμος
cum: χρονικός σύνδεσμος
illa: Υ στο intraverat
cubiculum: Α στο intraverat
mariti: γενική κτητική στο cubiculum
intraverat: ρήμα
vivere: ειδικό απαρέμφατο, Α στο simulabat
filium: Υ του vivere
simulabat: ρήμα
marito: έμμεσο Α στο respondebat, άμεσο είναι η πλ, ερωτημ. πρόταση
persaepe: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
interroganti: επιθετική μετοχή στο respondebat
quid: Α στο ageret
ageret: ρήμα
puer: Υ στο ageret
respondebat: ρήμα
bene: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
quievit: ρήμα
libenter: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
cibum: Α στο sumpsit
sumpsit : ρήμα
deinde: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
lacrimae: Υ στο vincerent (και στη μετοχή cohibitae)
suae: επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae
diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
cohibitae: επιθετική μετοχή στο vincerent
vincerent: ρήμα
prorumperent(que): ρήμα
egrediebatur: ρήμα
Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
se: Α άμεσο στο dabat
dolori: Α έμμεσο στο dabat
dabat: ρήμα
paulo: αφαιρετική του μέτρου
post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
siccis: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο oculis
oculis: αφαιρετική του οργάνου (ή του τρόπου)
redibat: ρήμα
Scribonianus: Υ στο moverat
arma: Α στο moverat
in Illyrico: εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο
contra Claudium: εμπρόθετος προσδιορισμός της εναντίωσης
moverat: ρήμα
fuerat: ρήμα
Paetus: Υ στο fuerat και στο trahebatur
in partibus: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης
eius: γενική κτητική στο partibus
occiso: γνήσια αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή
ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο trahebatur
Scriboniano: Υ της μετοχής occiso
Romam: αιτιατική που δηλώνει κατεύθυνση σε τόπο
trahebatur: ρήμα
erat ascensurus: ρήμα
navem: Α στο erat ascensurus
Arria: Υ στο orabat
milites: άμεσο Α στο orabat, έμμεσο η βουλητική πρόταση
orabat: ρήμα
simul: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
imponeretur: ρήμα
non impetravit: ρήμα
conduxit: ρήμα
piscatoriam: επιθετικός προσδιορισμός στο naviculam
naviculam: Α στο conduxit
ingentem(que): επιθετικός προσδιορισμός στο navem
navem: Α στο secuta est
secuta est: ρήμα

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. ut ignoraretur a marito: Δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση. Εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική, εκφέρεται με Υποτακτική επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση, χρόνου Παρατατικού για το παρελθόν, γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης είναι σε χρόνο ιστορικό.
2. cum illa cubiculum mariti intraverat: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον επαναληπτικό cum, εκφέρεται με Οριστική, επειδή η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, και εκφράζει την επανάληψη στο παρελθόν.
3. quid ageret puer: Δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας απλή. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με Υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης, χρόνου Παρατατικού (ageret), γιατί εξαρτάται από τη μετοχή interroganti και αυτή από το ρήμα respondebat που είναι χρόνου ιστορικού και γιατί δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Ισοδυναμεί με ουσιαστικό και λειτουργεί ως αντικείμενο τη μετοχή interroganti.
4. cum lacrimae suae vincerent: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) παρατατικού, για πράξη σύγχρονη.
5. ut simul imponeretur: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση, εξαρτάται από ρήμα που σημαίνει βούληση, της οποίας το περιεχόμενο εκφράζει. Εισάγεται με το ut, επειδή είναι καταφατική και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου παρατατικού (imponeretur), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού (orabat). Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο.

ΜΑΘΗΜΑ ΧΧΙ LECTIO PRIMA ET VICESSIMA


ΠΩΣ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟ PISAURUM
Pisaurum
ΚΕΙΜΕΝΟ 21
Brenno duce Galli, apud Alliam flumen deletis legionibus Romanorum, everterunt urbem Romam praeter Capitolium, pro quo immensam pecuniam acceperunt. Tum Camillus, qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, absens dictator est factus ; is Gallos iam abeuntes secutus est : quibus interemptis aurum omne recepit. Quod illic appensum civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est.

Pisaurum et Allia flumen

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

   Οι Γαλάτες με αρχηγό το Βρέννο αφού κατατρόπωσαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες στον Αλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς τη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, που είχε παραμείνει εξόριστος για πολύ καιρό στην Αρδέα, γιατί δεν μοίρασε ακριβοδίκαια τη λεία από τους Βηίους, εκλέχτηκε δικτάτορας, αν και βρισκόταν μακριά(από τη Ρώμη)· ακολούθησε τους Γαλάτες που ήδη αποχωρούσαν και, αφού τους εξολόθρεψε[1], πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή το χρυσάφι ζυγίστηκε στον τόπο εκείνο, έδωσε το όνομά του στην πόλη: ονομάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά την πράξη αυτή ο Κάμιλλος επέστρεψε στην εξορία, από όπου(όμως)γύρισε αφού τον παρακάλεσαν[2].


[1] τους εξόντωσε
[2] του το ζήτησαν

Brennus
ΣΥΝΤΑΞΗ
Brenno: Υ
duce: Κατηγορηματκός προσδιορισμός στο Brenno
Galli: Υ στο everterunt
apud flumen: εμπρόθετος προσδιορισμόςπου δηλώνει το πλησίον στο everterunt
Alliam: παράθεση στο flumen
deletis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχήως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο everterunt
legionibus: Υ του deletis
Romanorum: γενική κτητική στο legionibus
everterunt: ρήμα
urbem: Α στο everterunt
Romam: επεξήγηση στο urbem
praeter Capitolium: εμπρόθετος προσδιορισμός της εξαίρεσης
pro quo: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει αντάλλαγμα  (ή της αντικατάστασης) στο acceperunt
immensam: επιθετικός προσδιορισμός στο pecuniam
pecuniam: Α στο acceperunt
acceperunt: ρήμα
tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
Camillus: Υ στο factus est
qui: Υ στο fuerat
diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
apud Ardeam: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει το πλησίον
in exilio: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης
fuerat: ρήμα
propter Praedam: εμπρόθετος προσδιορισμός
του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου
praedam: Υ στο divisam
Veientanam: επιθετικός προσδιορισμός στο praedam
aequo: επιθετικός προσδιορισμός στο iure
iure: αφαιρετική του τρόπου ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο divisam
divisam: επιθετική μετοχή
absens: εναντιωματική μετοχή στο factus est
dictator: Κ στο Camillus
factus est: ρήμα
is: Υ στο secutus est
Gallos: Α στο secutus est
iam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
abeuntes: χρονική μετοχή ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο secutus est
secutus est : ρήμα
quibus: Υ στο interemptis
interemptis: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχήως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο recepit
aurum: Α στο recepit
omne: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο aurum
recepit: ρήμα
quod: Υ στο dedit
illic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου
appensum: αιτιολογική μετοχή ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο dedit
civitati: Α έμμεσο στο dedit
nomen: Α άμεσο στο dedit
dedit: ρήμα
nam: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
Pisaurum: Κ στο civitas
dicitur: ρήμα
quod: αιτιολογικός σύνδεσμος
illic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου
aurum: Υ στο pensatum est
pensatum est: ρήμα
post factum: εμπροθετος προσδιορισμός του χρόνου
hoc: επιθετικός προσδιορισμός στο factum
rediit: ρήμα
in exilium: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο
unde: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου
tamen: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος
rogatus: χρονική μετοχή στο reversus est
reversus est: ρήμα


 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:
1. pro quo immensam pecuniam acceperunt: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με το εμπρόθετο αναφορικό pro quo που προσδιορίζει το Capitolium, εκφέρεται με Οριστική επειδή δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Παρακειμένου και δηλώνει το προτερόχρονο.
2. qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam non aequo iure divisam: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με το αναφορικό qui που προσδιορίζει το Camillus, εκφέρεται με Οριστική επειδή δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Υπερσυντέλικου και δηλώνει το προτερόχρονο.
3. quod illic aurum pensatum est: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, δηλώνει την αιτία του περιεχομένου της πρότασης (nam Pisaurum dicitur)· εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod Οριστική, επειδή η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή, χρόνου Παρακειμένου και δηλώνει το προτερόχρονο.
4. unde tamen rogatus reversus est: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται με το αναφορικό τοπικό επίρρημα unde που προσδιορίζει το exilium, εκφέρεται με Οριστική επειδή δηλώνει το πραγματικό, χρόνου Παρακειμένου και δηλώνει το προτερόχρονο..

Πέμπτη 27 Ιανουαρίου 2011

Μεταφράσεις 21-50 από το βιβλίο του καθηγητή


Μετάφραση 21

Οι Γαλάτες με αρχηγό το Βρέννο αφού κατατρόπωσαν τις ρωμαϊκές λεγεώνες στον Αλία ποταμό, κατέστρεψαν εντελώς τη Ρώμη εκτός από το Καπιτώλιο, για το οποίο πήραν ως αντάλλαγμα ένα τεράστιο χρηματικό ποσό. Τότε ο Κάμιλλος, που είχε παραμείνει εξόριστος για πολύν καιρό στην Αρδέα, γιατί δεν μοίρασε ακριβοδίκαια τη λεία από τους Βηίους, εκλέχτηκε δικτάτορας, αν και βρισκόταν μακριά(από τη Ρώμη)· ακολούθησε τους Γαλάτες που ήδη αποχωρούσαν και, αφού τους εξολόθρεψε[1], πήρε πίσω όλο το χρυσάφι. Επειδή το χρυσάφι ζυγίστηκε στον τόπο εκείνο, έδωσε το όνομά του στην πόλη: ονομάζεται δηλαδή Πίσαυρο, επειδή εκεί ζυγίστηκε το χρυσάφι. Μετά την πράξη αυτή ο Κάμιλλος επέστρεψε στην εξορία, από όπου(όμως)γύρισε αφού τον παρακάλεσαν[2].

Μετάφραση 22

Ας μιμηθούμε τους Βρούτους, τους Καμίλλους, τους Δέκιους, τους Κούριους, τους Φαβρίκιους, τους Σκιπίωνές μας και τους αναρίθμητους άλλους(ηγέτες)που στέριωσαν αυτή την πολιτεία: σ` αυτούς εγώ βέβαια δίνω μια θέση ανάμεσα στους αθάνατους θεούς[3]. Ας αγαπάμε την πατρίδα μας, ας υπακούμε στη Σύγκλητο, ας φροντίζουμε για τους καλούς πολίτες· ας αδιαφορούμε για το τωρινό κέρδος και ας υπηρετούμε τη μελλοντική δόξα· ας θεωρούμε άριστο πράγμα αυτό που είναι το πιο σωστό· ας ελπίζουμε αυτά που θέλουμε, αλλά ας υπομένουμε ό,τι(αντίξοο) μας συμβεί· ας πιστεύουμε, τέλος, πως το σώμα των γενναίων αντρών και των μεγάλων ανθρώπων είναι θνητό, αλλά οι δυνάμεις της ψυχής[4] και η δόξα της αρετής είναι αιώνια.

Μετάφραση 23

Ο Καικίνας Παίτος, ο σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος· άρρωστος ήταν και ο γιος τους. Το παιδί τους πέθανε. Η Αρρία του έκανε την κηδεία με τέτοιο τρόπο, που ο σύζυγός της να το αγνοεί[5]. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά όταν έμπαινε στην κρεβατοκάμαρά του προσποιούταν ότι ο γιος τους ήταν ζωντανός και στο σύζυγό της, που ρωτούσε πολύ συχνά πώς ήταν το παιδί, απαντούσε: «Κοιμήθηκε καλά, έφαγε με όρεξη»[6]. Κι όταν κάποια στιγμή τα δάκρυά της, που τα συγκρατούσε τόση ώρα, ήταν έτοιμα να ξεσπάσουν ασταμάτητα[7], έβγαινε έξω· τότε παραδινόταν στη θλίψη της και λίγο αργότερα ξαναγύριζε με μάτια στεγνά.
Ο Σκριβωνιανός είχε στασιάσει στην Ιλλυρία εναντίον του αυτοκράτορα Κλαύδιου. Ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του, και, μετά το φόνο του Σκριβωνιανού, τον οδηγούσαν σιδεροδέσμιο στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει στο καράβι[8]: η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να την επιβιβάσουν[9] μαζί του. Δεν το κατόρθωσε· (έτσι) νοίκιασε ένα ψαροκάικο κι ακολούθησε το πελώριο καράβι.

Μετάφραση 24

Σαν πήγε ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς στον ποιητή Έννιο και τον ζητούσε από την πόρτα, η υπηρέτριά του του είπε ότι δεν ήταν σπίτι. (Τότε)ο Νασικάς κατάλαβε πως του απάντησε έτσι με διαταγή του αφεντικού της και πως ο Έννιος ήταν μέσα. Άκου[10] τώρα τι έκανε μετά ο Νασικάς. Σαν ήρθε λίγες μέρες αργότερα ο Έννιος στον Νασικά και τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, παρόλο που ήταν. Τότε ο Έννιος αγανακτισμένος που ο Νασικάς έλεγε ψέματα τόσο φανερά, του είπε: «Τι λοιπόν; Δε γνωρίζω τη φωνή σου;» Θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; «Είσαι αναιδής άνθρωπος. Όταν σε ζητούσα εγώ, πίστεψα την υπηρέτριά σου πως δεν ήσουν σπίτι. Εσύ δεν πιστεύεις εμένα τον ίδιο;»

Μετάφραση 25

Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στη Σύγκλητο[11] από την Καρχηδόνα ένα σύκο πρώιμο και δείχνοντάς το στους Συγκλητικούς είπε: «Σας ρωτώ(να μου πείτε), πότε νομίζετε πως το σύκο αυτό κόπηκε από το δέντρο». Όταν όλοι απάντησαν πως ήταν φρέσκο, αυτός συνέχισε: «Κι όμως, μάθετε πως κόπηκε στην Καρχηδόνα πριν τρεις ημέρες. Τόσο κοντά στα τείχη μας έχουμε τον εχθρό! Φυλαχθείτε, λοιπόν, από τον κίνδυνο και προστατέψτε την πατρίδα. Μη στηρίζεστε στις δυνάμεις της Ρώμης. Να αποβάλετε[12] την υπερβολική σας αυτοπεποίθηση. Μην πιστέψετε πως θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δε φροντίσετε γι` αυτή. Θυμηθείτε πως κάποτε η πατρίδα μας βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο!»[13]. Κι αμέσως(οι Ρωμαίοι)ξεκίνησαν τον τρίτο Καρχηδονιακό πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

Μετάφραση 26

Ο Γάιος Πλίνιος στέλνει τις ευχές του στο Μαρκελίνο. Σου γράφω τα παρακάτω με πάρα πολλή θλίψη: Η μικρότερη κόρη του Φουνδανού μας πέθανε. Δεν είδα ποτέ μου κανένα[14] πιο πρόσχαρο, πιο αξιαγάπητο και πιο άξιο να ζήσει περισσότερα χρόνια από αυτή την κοπέλα. Πριν καλά-καλά συμπληρώσει[15] τα δεκατρία της χρόνια, διέθετε κιόλας γεροντική σύνεση και σοβαρότητα που ταιριάζει σε δέσποινα(κυρία), μαζί όμως[16] με κοριτσίστικη γλυκύτητα. Πώς κρεμιόταν από το λαιμό του πατέρα της! Πώς αγκάλιαζε εμάς, τους φίλους του πατέρα της, με αγάπη και σεμνότητα! Πώς αγαπούσε τις τροφούς και τους παιδαγωγούς της. Με πόση επιμέλεια και με πόσο νόημα διάβαζε! Πόσο συγκρατημένα έπαιζε! Με πόση υπομονή, κι ακόμα με πόση εγκαρτέρηση υπέμεινε την τελευταία αρρώστιά της!

Μετάφραση 27

Σαν πήγε ο Άκκιος από τη Ρώμη στον  Τάραντα, όπου ο Πακούβιος είχε αποσυρθεί σε μεγάλη πια ηλικία, έμεινε[17] στο σπίτι του. Ο Άκκιος, που ήταν πολύ νεότερός του, του διάβασε, μετά από επιθυμία του, την τραγωδία του που ονομάζεται «Ατρέας». Τότε ο Πακούβιος του είπε πως όσα είχε γράψει ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλόπρεπα, μόνο που του φαινόντουσαν κάπως τραχιά και στυφά. Ο Άκκιος του απάντησε: «Έτσι είναι όπως τα λες· κι ούτε βέβαια μετανιώνω γι` αυτό· γιατί αυτά που θα γράψω στη συνέχεια[18] ελπίζω πως θα είναι καλύτερα. Λένε, αλήθεια, πως με το πνεύμα συμβαίνει το ίδιο πράγμα που συμβαίνει με τους καρπούς[19]: αυτοί που γεννιούνται σκληροί και πικροί γίνονται αργότερα γινωμένοι και γλυκοί· όσοι όμως βγαίνουν από την αρχή[20] μαραμένοι και μαλακοί, αργότερα δεν ωριμάζουν, αλλά σαπίζουν».

Μετάφραση 28

Ο δούλος του Αισώπου μας, ο Λίκινος, που σου είναι γνωστός, δραπέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα. Στην Αθήνα έμεινε λίγους μήνες σαν ελεύθερος κοντά στον Πάτρωνα τον επικούρειο κι από εκεί πήγε στην Ασία. Αργότερα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις, μόλις έμαθε από γράμμα του Αισώπου πως ήταν δραπέτης, τον έπιασε και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο. Αναζήτησε τα ίχνη του, σε παρακαλώ, και με την πιο μεγάλη φροντίδα είτε στείλε τον στη Ρώμη είτε φέρ` τον μαζί σου γυρίζοντας από την Έφεσο. Μη σε απασχολήσει πόσο κοστίζει: όποιος είναι τέτοιος μασκαράς έχει μικρή αξία. Ο Αίσωπος όμως οργίστηκε τόσο πολύ για την ελεεινή πράξη και το θράσος του δούλου, που τίποτε δε θα τον ευχαριστούσε πιο πολύ[21] από το να ξαναπάρει πίσω το δραπέτη[22].

Μετάφραση 29

Καθώς ο Οκταβιανός επέστρεφε ση Ρώμη μετά τη νίκη του στο Άκτιο, τον προϋπάντησε κάποιος που κρατούσε ένα κοράκι. Είχε εκπαιδεύσει το κοράκι να λέει τα εξής(λόγια): «Χαίρε, Καίσαρα, νικητή και στρατηγέ!». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι. Το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστέρτιους. Το παράδειγμά του παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σε ένα κοράκι. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια: κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει: «Κρίμα στον κόπο μου!». Κάποτε επιτέλους το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό και ο παπουτσής, θέλοντας να κερδίσει χρήματα[23], το έφερε στον Καίσαρα. Όταν ο Καίσαρας άκουσε το χαιρετισμό, είπε: «Στο σπίτι μου ακούω αρκετούς χαιρετισμούς σαν κι αυτόν». Τότε το κοράκι θυμήθηκε τα λόγια του αφέντη του: «Κρίμα στον κόπο μου!». Ακούγοντας αυτά τα λόγια ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσο μεγάλο ποσό όσο δεν είχε δώσει για κανένα άλλο μέχρι τότε[24].

Μετάφραση 30

(Ο άνθρωπος)αυτός, όμως, κύριοι δικαστές, και βρέθηκε στην Ασία και τον πατέρα του, έναν πολύ γενναίο άντρα, βοήθησε πολύ στους κινδύνους, τον παρηγόρησε στις ταλαιπωρίες και τον συγχάρηκε στη νίκη του. Κι αν η Ασία κρύβει κάποια υποψία τρυφής, έχουμε υποχρέωση να επαινέσουμε το Μουρήνα, γιατί είδε την Ασία, αλλά έζησε στην Ασία με εγκράτεια. Για το λόγο αυτό οι κατήγοροί του δε χρησιμοποίησαν για μομφή εναντίον του Μουρήνα το όνομα «Ασία», από την οποία γεννήθηκε[25] έπαινος για την οικογένειά του, υστεροφημία για τη γενιά του, τιμή και δόξα για το όνομά του· αντίθετα, τον κατηγόρησαν[26] για κάποια ατιμία και ντροπή που φορτώθηκε στην Ασία ή έφερε μαζί του από την Ασία. Το ότι υπηρέτησε στρατιώτης στον πόλεμο εκείνο υπήρξε δείγμα αντρείας· το ότι υπηρέτησε με πολύ μεγάλη προθυμία κάτω από τις διαταγές του πατέρα του υπήρξε δείγμα του σεβασμού του(προς αυτόν)· το ότι το τέλος της θητείας του συνέπεσε με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα του υπήρξε δείγμα καλής τύχης.

Μετάφραση 31

Στη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο ύπατος Τίτος Μάνλιος, που καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του ρωμαϊκού στρατού. Κάποτε που έφευγε από το στρατόπεδο διέταξε να μην εμπλακεί κανείς σε μάχη. Λίγο αργότερα όμως ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και ο αρχηγός τους τον προκάλεσε σε μάχη με αυτά τα λόγια: «Ας μονομαχήσουμε, για να κριθεί από την έκβαση της μονομαχίας πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνά το Ρωμαίο σε ανδρεία!». Τότε ο νεαρός όρμησε στον αγώνα παρά τη διαταγή του υπάτου έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και παρακινημένος[27] από την επιθυμία να πολεμήσει. Όντας δυνατότερος από τον εχθρό του[28] τον διαπέρασε με το δόρυ του και τον γύμνωσε από τα όπλα του. Αμέσως οι εχθροί ζήτησαν τη σωτηρία στη φυγή[29]. Όταν όμως ο ύπατος γύρισε στο στρατόπεδο, τιμώρησε με θάνατο το νεαρό, που χάρη σ` αυτόν οι εχθροί είχαν τραπεί σε φυγή[30].

Μετάφραση 32

Γεμάτα είναι όλα τα βιβλία, γεμάτοι οι λόγοι των σοφών, γεμάτη είναι η αρχαιότητα από πρότυπα υποδειγματικής συμπεριφοράς. Όλα αυτά(τα πρότυπα)θα έμεναν στην αφάνεια[31], αν δεν τα συνόδευε το φως των Γραμμάτων. Πόσο πολλές εικόνες γενναιότατων αντρών μάς άφησαν κληρονομιά οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι συγγραφείς, όχι μόνο για να τις ατενίζουμε, αλλά και να τις μιμούμαστε! Αυτές(τις εικόνες)τις έβαζα πάντα μπροστά μου ως πρότυπα στην επιθυμία μου να διοικήσω σωστά και να διαχειριστώ την πολιτεία μας. Διέπλαθα την ψυχή μου και το νου μου με το να λατρεύω και να αναλογίζομαι τους έξοχους άντρες. Γιατί έτσι μπόρεσα να ριχτώ για τη σωτηρία σας σε τόσους πολλούς και τόσο μεγάλους αγώνες, με το να επιδιώκω δηλαδή μόνο τον έπαινο και την τιμή και να μην υπολογίζω όλα τα βάσανα[32] του σώματος και όλους τους θανάσιμους κινδύνους.

Μετάφραση 33

Εσύ και μόνο[33], Γάϊε Καίσαρα, πρέπει να αποκαταστήσεις όλα όσα ξέρεις πως κείτονται καταλυμένα και ρημαγμένα κάτω από τη λαίλαπα αυτού του ίδιου του πολέμου, που υπήρξε αναγκαίος: πρέπει να αναδιοργανώσεις τη δικαιοσύνη, να αποκαταστήσεις την εμπορική πίστη, να χαλιναγωγήσεις τα πάθη, να επιδιώξεις την αύξηση του πληθυσμού· πρέπει να στερεώσεις με αυστηρούς νόμους όλα όσα έχουν ήδη καταρρεύσει και καταλυθεί. Σε ένα τόσο φοβερό[34] εμφύλιο πόλεμο, μέσα στο τόσο μεγάλο πάθος των ψυχών και των όπλων, η ρημαγμένη πολιτεία έχασε και πολλά διακριτικά του κύρους της και πολλά στηρίγματα της σταθερότητάς της· και πολλά έκανε στον πόλεμο και ο ένας και ο άλλος αρχηγός, που ο ίδιος σε περίοδο ειρήνης θα είχε εμποδίσει να συμβούν. Πρέπει, λοιπόν, να βοηθήσεις την πολιτεία και να θεραπεύσεις τώρα όλες τις πληγές του πολέμου, που κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να γιατρέψει.

Μετάφραση 34

Ενώ ο Αφρικανός βρισκόταν στο Λίτερνο, έτυχε να έρθουν πολλοί αρχηγοί ληστών, για να τον χαιρετήσουν επίσημα. Τότε ο Σκιπίωνας, επειδή νόμισε ότι ήρθαν για να συλλάβουν τον ίδιο, εγκατέστησε φρουρά από δούλους στο σπίτι του. Βλέποντας το πράγμα αυτό οι ληστές πλησίασαν την πόρτα, αφού άφησαν κάτω τα όπλα(τους), και με δυνατή φωνή ανάγγειλαν στο Σκιπίωνα –να το ακούς και να μην το πιστεύεις!– πως είχαν έρθει για να θαυμάσουν την παλικαριά του. Όταν οι δούλοι μετέφεραν τα λόγια αυτά στο Σκιπίωνα, αυτός διέταξε να ανοίξουν τις πόρτες και να τους βάλουν μέσα. Οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό και φίλησαν με λαχτάρα το δεξί χέρι του Σκιπίωνα. Αφού άφησαν μπροστά στην είσοδο δώρα(σαν κι αυτά)που οι άνθρωποι συνήθως προσφέρουν στους αθάνατους θεούς, γύρισαν στα λημέρια τους[35].

Μετάφραση 35

Λένε πως ο Όμηρος είχε ένα δούλο, ο Πλάτωνας τρεις και ο Ζήνωνας κανένα. Κανείς όμως ας μην τους λυπηθεί, γιατί τάχα έζησαν στη δυστυχία. Ο Μενήνιος Αγρίππας, που μεσολάβησε για την κοινή συμφιλίωση ανάμεσα στους πατρικίους και τους πληβείους, κηδεύτηκε με έρανο. Την εποχή που ο Ατίλιος Ρήγουλος κατατρόπωνε τους Καρχηδόνιους στην Αφρική, έγραψε στη Σύγκλητο πως ο εργάτης του είχε φύγει και είχε εγκαταλείψει το χωράφι του· η Σύγκλητος αποφάσισε να αναλάβει το κράτος τη φροντίδα του αγρού, επειδή ο Ρήγουλος βρισκόταν μακριά. Οι θυγατέρες του Σκιπίωνα προικίστηκαν από το δημόσιο ταμείο, επειδή ο πατέρας τους δεν τις είχε αφήσει τίποτε. Δίκαιο ήταν, μα τον Ηρακλή, να πληρώσει φόρο ο ρωμαϊκός λαός στο Σκιπίωνα, αφού οι ίδιοι εισέπρατταν μόνιμα φόρο από την Καρχηδόνα. Ευτυχισμένοι οι άντρες των κοριτσιών(αυτών)που ο ρωμαϊκός λαός πήρε τη θέση του πατέρα τους[36].

Μετάφραση 36

Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής, για να μπορεί να περιφρονεί ευκολότερα τα πλούτη. Μια μέρα ήλθαν σ` αυτόν απεσταλμένοι των Σαμνιτών. Αυτός παρουσιάστηκε στα μάτια τους καθισμένος δίπλα στη φωτιά σε ένα σκαμνί και τρώγοντας από ένα ξύλινο πιάτο. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Ενώ δηλαδή του έφεραν από μέρους της πολιτείας τους πολύ χρυσάφι, για να το κάνει ό,τι θέλει, γέλασε μαλακώνοντας το αυστηρό πρόσωπό του κι απάντησε αμέσως: «Μέλη αυτής της περιττής, για να μην πω ανόητης, πρεσβείας, πείτε στους Σαμνίτες πως ο Μάνιος Κούριος προτιμάει να εξουσιάζει τους πλούσιους παρά να γίνει πλούσιος ο ίδιος· και θυμηθείτε πως εμένα ούτε στη μάχη μπορούν να με νικήσουν ούτε με χρήματα να με διαφθείρουν».

Μετάφραση 37

Τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο που, αν κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό δε βοηθήσει, δε θα μπορέσουμε να σωθούμε. Εγώ βέβαια, μόλις ήρθα στη Ρώμη, δεν έπαψα και να πιστεύω και να λέω και να κάνω όλα εκείνα που στοχεύουν στην ομόνοια[37]· όμως τόσο μεγάλη μανία τους έχει πιάσει όλους, ώστε να επιθυμούν τον πόλεμο, μολονότι εγώ φώναζα ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από τον εμφύλιο πόλεμο. Στους εμφύλιους πολέμους όλα είναι αξιοθρήνητα, αλλά τίποτε δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους(από ό,τι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους, να εξαναγκάζονται από τα πράγματα[38] να γίνουν. Πράγματι, η έκβαση των εμφύλιων πολέμων είναι πάντα τέτοια, ώστε να γίνονται όχι μόνο όσα θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη να κάνει ο νικητής το χατίρι εκείνων, με τη βοήθεια των οποίων κερθήθηκε η μάχη.

Μετάφραση 38

Ενώ η Καικιλία, η γυναίκα του Μετέλλου, επιδίωκε την εμφάνιση γαμήλιου οιωνού για την κόρη της αδερφής της σύμφωνα με τις πατροπαράδοτες συνήθειες, δημιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα δηλαδή καθόταν σε ένα ιερό με την κόρη της αδερφής της και περίμενε μέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη «θέση» της. Τότε η Καικιλία της είπε: «Ευχαρίστως σου παραχωρώ τη θέση μου». Λίγο αργότερα τα ίδια τα πράγματα επαλήθευσαν τα λόγια αυτά. Πέθανε δηλαδή η Καικιλία, που, όσο ζούσε, ο Μέτελλος την αγάπησε πολύ. Έπειτα ο Μέτελλος παντρεύτηκε την κοπέλα.

Μετάφραση 39

Ούτε η φτώχεια ούτε ο πόνος εμποδίζουν το σοφό, ούτε τα πράγματα αυτά που βγάζουν από το δρόμο και γκρεμοτσακίζουν όσους δεν έχουν πείρα. Πιστεύεις πως οι συμφορές τον καταβάλλουν; Αντίθετα[39], τις χρησιμοποιεί! Ο Φειδίας δεν ήξερε να κάνει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο· (τα)έκανε κι από μπρούντζο. Αν του πήγαινες μάρμαρο, αν του πήγαινες κάποιο υλικό πιο ταπεινό, θα το `κανε τέτοιο(άγαλμα), όσο μπορούσε να γίνει πιο τέλειο από αυτό το υλικό. Έτσι κι ο σοφός θα δείξει την αρετή του στα πλούτη, αν μπορέσει, κι αν όχι στη φτώχεια· αν μπορέσει, στην πατρίδα, κι αν όχι, στην εξορία· αν μπορέσει, ως στρατηγός, κι αν όχι, ως στρατιώτης· αν μπορέσει, γερός, κι αν όχι, ανάπηρος. Όποια τύχη κι αν του λάχει, θα δημιουργήσει από αυτήν κάτι αξιομνημόνευτο.

Μετάφραση 40

Αφού κατέλαβε τη Ρώμη ο Σύλλας, συγκάλεσε ένοπλος τη Σύγκλητο, για να κηρύξει όσο πιο γρήγορα γινόταν το Γάιο Μάριο εχθρό του κράτους. Στη θέλησή του κανείς δεν τολμούσε αν πάει αντίθετα. Μόνο ο Κόιντος Μούκιος Σκαιόλας ο οιωνοσκόπος, όταν του ζητήθηκε η γνώμη γι` αυτό, αρνήθηκε να ψηφίσει. Κι επιπλέον, όταν ο Σύλλας τον πίεζε και τον απειλούσε[40], αυτός του απάντησε: « Ακόμη κι αν μου δείξεις τα στρατεύματα με τα οποία έχεις περικυκλώσει το Βουλευτήριο, ακόμη κι αν με απειλήσεις με θάνατο, εγώ δεν πρόκειται ποτέ να κηρύξω το Μάριο εχθρό του κράτους. Αν και είμαι γέρος κι αδύναμος στο σώμα, εντούτοις πάντα θα θυμάμαι ότι ο Μάριος έσωσε τη Ρώμη και την Ιταλία».

Μετάφραση 41

Ο Κούριος και ο Φαβρίκιος, που έζησαν στα πολύ παλιά τα χρόνια, και οι Οράτιοι, πολύ παλιότεροί τους, μιλούσαν με τους συγχρόνους τους καθαρά και με διαύγεια· δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών, που λένε πως ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ιταλίας, αλλά τη γλώσσα της εποχής τους. Εσύ όμως χρησιμοποιείς γλώσσα που έχει πέσει σε αχρηστία[41] εδώ και πολλά χρόνια, σαν να μιλούσες τώρα με τη μάνα του Ευάνδρου, επειδή δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες. Ανόητε άνθρωπε, γιατί δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θέλεις; Λες όμως πως σου αρέσουν τα παλιά τα χρόνια, γιατί είναι τιμημένα και καλά και σεμνά. Έτσι λοιπόν να ζεις, όπως οι παλιοί, αλλά έτσι να μιλάς, όπως οι σύγχρονοί μας[42]. Και να έχεις πάντα στη μνήμη σου και στην καρδιά σου αυτό που έγραψε ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας: «Σαν το σκόπελο απόφευγε τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη».

Μετάφραση 42

Υπάρχουν μερικοί σε αυτή τη Σύγκλητο, που είτε δε βλέπουν την απειλή που πλησιάζει είτε κλείνουν τα μάτια σ` αυτά που βλέπουν[43]. Αυτοί εξέθρεψαν τις ελπίδες του Κατιλίνα με τις επιεικείς τους αποφάσεις κι ενίσχυσαν τη συνωμοσία που ήταν στα σπάργανά[44] της με το να μην πιστεύουν στην ύπαρξή της. Ενεργώντας κάτω από την επιρροή αυτών πολλοί(άλλοι), όχι μόνο αχρείοι, αλλά και άπειροι, αν τον είχα τιμωρήσει, θα έλεγαν πως ενήργησα σκληρά και τυραννικά[45]. Τώρα όμως καταλαβαίνω πως αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο του Μάνλιου, όπου κατευθύνεται, δε θα υπάρξει κανείς τόσο ανόητος, που να μη βλέπει πως έγινε συνωμοσία, και κανείς τόσο αχρείος, που να μην το ομολογήσει.

Μετάφραση 43

Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου; Σε τέτοιο σημείο με κατάντησε η μακροζωία και τα έρμα γηρατειά μου, που να σε δω πρώτα εξόριστο και ύστερα εχθρό; Πώς μπόρεσες να ερημώσεις αυτή τη χώρα που σε γέννησε και σε ανάθρεψε; Δε σου πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες τα σύνορα της πατρίδας σου; Παρόλο που είχες φτάσει με τόσο εχθρική και απειλητική διάθεση[46] γιατί, σαν είδες τη Ρώμη, δεν πέρασε αυτή η ιδέα από το μυαλό σου: «Μέσα σε εκείνα τα τείχη βρίσκονται το σπίτι μου κι οι θεοί μου, η μάνα, η γυναίκα και τα παιδιά μου»; Αν λοιπόν εγώ δε σε γένναγα, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη· αν δε σε είχα γιο, θα πέθαινα λεύτερη δε λεύτερη πατρίδα. Εγώ τίποτε πια δεν μπορώ να πάθω κι ούτε θα είμαι τόσο δυστυχισμένη για πολύ ακόμη· αυτούς εδώ όμως, αν συνεχίσεις, τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη σκλαβιά.

Μετάφραση 44

Αυτή είναι η ζωή των τυράννων· σ` αυτή[47] δεν μπορεί να υπάρξει καμιά εμπιστοσύνη, καμιά αγάπη, καμιά πίστη σε σταθερή φιλία. Οι τύραννοι πάντα υποπτεύονται κι ανησυχούν για όλα. Δεν έχει θέση η φιλία σ` αυτούς: γιατί δεν ξέρω ποιος μπορεί να αγαπά όποιον φοβάται ή αυτόν που νομίζει πως τον φοβάται. Στους τυράννους δείχνουν εντούτοις οι γύρω τους υποκριτικό σεβασμό, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Αν όμως τύχει να χάσουν την αρχή[48], όπως συνήθως συμβαίνει, τότε καταλαβαίνουν πόσο τους έλειπαν οι φίλοι[49]. Λένε πως ο Ταρκύνιος όταν ήταν εξόριστος είπε αυτό(το λόγο): «Τότε μόνο κατάλαβα ποιοι μου ήταν αληθινοί φίλοι και ποιοι ψεύτικοι[50], όταν δεν μπορούσα πια να ανταποδώσω τις χάρες ούτε σε εκείνους ούτε σ` αυτούς».

Μετάφραση 45

Ο Καίσαρας πληροφορείται από τους αιχμαλώτους τι συμβαίνει στο στρατόπεδο του Κικέρωνα και πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση[51]. Τότε πείθει κάποιον από τους Γαλάτες ιππείς να μεταφέρει ένα γράμμα στον Κικέρωνα. Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας, αν το γράμμα πέσει στα χέρια του εχθρού[52]. Για το λόγο αυτό στέλνει επιστολή γραμμένη στα ελληνικά. Συμβουλεύει τον ταχυδρόμο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει, να δέσει το γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο. Στην επιστολή γράφει πως θα έρθει γρήγορα με τις λεγεώνες του. Ο Γαλάτης, επειδή φοβήθηκε τον κίνδυνο, αποφάσισε να ρίξει το ακόντιο. Κατά σύμπτωση το ακόντιο καρφώθηκε σε έναν πύργο· τρεις μέρες αργότερα το είδε ένας στρατιώτης και το πήγε στον Κικέρωνα. Αυτός διάβασε όλο το γράμμα και προέτρεψε τους στρατιώτες του να ελπίζουν στη σωτηρία τους.

Μετάφραση 46

Οι φιλόσοφοι πιστεύουν πως ο κόσμος κυβερνιέται από τη θεία βούληση. Νομίζουν ότι είναι κάτι σαν πόλη και πολιτεία κοινή για τους θεούς και τους ανθρώπους και πως ο καθένας μας ξεχωριστά αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου: αυτό συνεπάγεται την υποχρέωσή μας από τη φύση να βάζουμε το γενικό καλό πάνω από το ατομικό μας. Γιατί, όπως οι νόμοι βάζουν τη γενική ευημερία πάνω από την ατομική, με τον ίδιο τρόπο ο σωστός και σοφός άνθρωπος που υπακούει στους νόμους φροντίζει περισσότερο για την ευημερία του συνόλου[53] παρά για την ευημερία ενός οποιουδήποτε ατόμου ή τη δική του. Και δεν πρέπει να επικρίνεται περισσότερο ο προδότης της πατρίδας παρά ο προδότης του κοινού συμφέροντος, ή όποιος λιποτακτεί από τη γενική ευημερία για χάρη της ατομικής του ωφέλειας και ευημερίας. Έτσι συμβαίνει να είναι αξιέπαινος όποιος[54] πέφτει για την πατρίδα, επειδή είναι σωστό να μας είναι πιο αγαπητή η πατρίδα παρά ο ίδιος μας ο εαυτός[55].

Μετάφραση 47

Η Ιουλία, η κόρη του Αυγούστου, είχε αρχίσει να  εμφανίζει πρόωρα άσπρες τρίχες, που συνήθιζε να τις βγάζει κρυφά. Όταν ο Αύγουστος το πληροφορήθηκε, θέλησε να αποθαρρύνει τη θυγατέρα του από αυτή τη συνήθειά της[56]. Με αυτό το σχέδιο εμφανίστηκε κάποτε απρόοπτα[57] κι έπιασε τις κομμώτριες επ` αυτοφώρω. Παρόλο που ανακάλυψε άσπρες τρίχες πάνω στα φορέματά τους, εντούτοις ο Αύγουστος προσποιήθηκε ότι δεν τις είδε και άφησε την ώρα να κυλήσει[58] με άλλες κουβέντες, ώσπου έφερε τη συζήτηση στην ηλικία της. Τότε ρώτησε την κόρη του αν σε μερικά χρόνια θα προτιμούσε να είναι ασπρομάλλα ή φαλακρή. Όταν εκείνη απάντησε «προτιμώ, πατέρα μου, να είμαι ασπρομάλλα», ο πατέρας της την αντέκρουσε με[59] το εξής ψεύτικό επιχείρημα «Δεν αμφιβάλλω πως δε θέλεις να μείνεις φαλακρή. Γιατί λοιπόν δε φοβάσαι μήπως αυτές εδώ σε κάνουν φαλακρή;»

Μετάφραση 48

Κάποιος Λουζιτανός είχε δώσει στο Σερτώριο για δώρο ένα πολύ όμορφο άσπρο ελάφι[60]. Ο Σερτώριος τους έπεισε όλους πως το ελάφι κατευθυνόταν από τη θεά Άρτεμη[61] και μιλούσε μαζί του και του υπεδείκνυε τι ήταν χρήσιμο να κάνει. Αν του φαινόταν πως έπρεπε να δώσει κάποια διαταγή στους στρατιώτες του που ήταν σκληρότερη από τις συνηθισμένες, διακήρυττε πως τον είχε συμβουλέψει το ελάφι. Το ελάφι αυτό έφυγε κάποια μέρα και πίστεψαν πως είχε πεθάνει. Όταν κάποιος ανάγγειλε στο Σερτώριο πως το ελάφι είχε βρεθεί, ο Σερτώριος τον διέταξε να το κρατήσει μυστικό[62]. Ακόμη του έδωσε οδηγίες να το αφήσει ξαφνικά ελεύθερο την επομένη στο μέρος όπου θα βρισκόταν αυτός και οι φίλοι του. Την άλλη ημέρα ο Σερτώριος δέχτηκε τους φίλους του στην κρεβατοκάμαρά του και τους είπε πως είχε δει στον ύπνο του ότι το ελάφι που είχε πεθάνει ξαναγύρισε κοντά του. Όταν το ελάφι αφέθηκε ελεύθερο από το δούλο και όρμησε στην κρεβατοκάμαρά του, προκάλεσε μεγάλη κατάπληξη[63].

Μετάφραση 49

Σαν έμαθε η Πορκία, η γυναίκα του Βρούτου, το σχέδιο του άντρα της να δολοφονήσει τον Καίσαρα[64], ζήτησε ένα ξυράφι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει τα νύχια της και αυτοτραυματίστηκε[65] μ` αυτό καθώς[66] της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα ο Βρούτος, που οι υπηρέτριες τον κάλεσαν στην κρεβατοκάμαρά της με ξεφωνητά, ήρθε για να τη μαλώσει που τάχα[67] είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Τότε η Πορκία του είπε κρυφά: «Αυτό που έκανα[68] δεν ήταν πράξη ασυλλόγιστη, αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις[69] τέτοιο σχέδιο. Θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση ηρεμία θα σκοτωνόμουνα με το ξίφος, αν το σχέδιό σου δεν είχε αίσια έκβαση[70]».

Μετάφραση 50

Τότε που οι ύπατοι Σέρβιος Σουλπίκιος Γάλβας και Αυρήλιος Κόττας αντιδικούσαν στη Σύγκλητο για το ποιος θα πήγαινε[71] στην Ισπανία να αντιμετωπίσει το Βιρίαθο[72], υπήρχε μεγάλη διάσταση απόψεων ανάμεσα στους Συγκλητικούς, καθώς άλλοι υποστήριζαν το Γάλβα κι άλλοι τον Κόττα. Ο μόνος που διαφωνούσε με ολόκληρη τη Σύγκλητο ήταν ο Πόπλιος Σκιπίωνας ο Αιμιλιανός. «Κατά την κρίση μου»[73], είπε, «δεν πρέπει να σταλεί κανένας από τους δύο, γιατί ο ένας είναι φτωχός και ο άλλος άπληστος». Ο Σκιπίωνας ο Αιμιλιανός δηλαδή θεωρούσε το ίδιο κακούς συμβούλους της εξουσίας και τη φτώχεια και την απληστία. Την πρότασή του αυτή ο Σκιπίωνας την έκανε[74] με σοβαρότητα και χωρίς καμιά κακία[75] κι(έτσι)πέτυχε να μη σταλεί στην επαρχία(αυτή)κανένας από τους δύο.


[1] τους εξόντωσε
[2] του το ζήτησαν
[3] τους τοποθετώ στη χορεία των αθάνατων θεών
[4] οι πνευματικές δυνάμεις, οι πνευματικές δραστηριότητες
[5] να μην το μάθει
[6] πήρε τροφή με όρεξη
[7] υπερίσχυαν και ξέσπαγαν
[8] καθώς ήταν να ανέβει στο καράβι, η Αρρία παρακαλούσε
[9] να την αφήσουν να ανέβει
[10] μάθε
[11] στο Βουλευτήριο
[12] Να αφήσετε κατά μέρος
[13] διέτρεξε τον έσχατο κίνδυνο
[14] τίποτε
[15] ακόμη δεν είχε συμπληρώσει
[16] κι όμως
[17] κατάλυσε, φιλοξενήθηκε
[18] στο μέλλον, αργότερα
[19] αυτό που υπάρχει στους καρπούς, το ίδιο υπάρχει και στο πνεύμα
[20] αμέσως
[21] τίποτε δε θα μπορούσε να του είναι πιο ευχάριστο
[22] από την επανάκτηση του δραπέτη
[23] επιθυμώντας τα χρήματα
[24] για όσο δεν είχε αγοράσει κανένα άλλο μέχρι τότε
[25] δημιουργήθηκε
[26] ενν. το obiecerunt
[27] παρασυρμένος
[28] αντίπαλό του
[29] τράπηκαν σε φυγή για να σωθούν
[30] που είχε κατορθώσει να τρέψει τους εχθρούς σε φυγή
[31] στο σκοτάδι
[32] τις ταλαιπωρίες
[33] Εσύ είσαι ο μόνος που
[34] τόσο μεγάλο
[35] στον τόπο τους
[36] που τους έλαχε για πεθερός ο ρωμαϊκός λαός
[37] που αφορούσαν την ομόνοια
[38] από ανάγκη
[39] Κάθε άλλο
[40] τον πίεζε απειλητικά
[41] που είναι απαρχαιωμένη
[42] όπως οι άνθρωποι της εποχής μας
[43] κάνουν πως δε βλέπουν αυτά που βλέπουν
[44] που γεννιόταν
[45] πως αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά
[46] Όσο εχθρική και απειλητική κι αν ήταν η διάθεσή σου όταν έφτασες
[47] στην οποία
[48] να πέσουν
[49] πόσο ήταν στερημένοι από φίλους
[50] ποιους είχα αληθινούς φίλους και ποιους ψεύτικους
[51] σε πόσο μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται τα πράγματα
[52] να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους εχθρούς, αν αρπάξουν το γράμμα
[53] όλων
[54] να πρέπει να επαινούμε όποιον
[55] εμείς οι ίδιοι
[56] από το να το κάνει αυτό
[57] (και ξαφνικά)
[58] παρέτεινε το χρόνο
[59] της πρόβαλε
[60] ένα άσπρο ελάφι εξαιρετικής ομορφιάς
[61] από τη βούληση της Άρτεμης
[62] να σωπάσει
[63] γεννήθηκε μεγάλος θαυμασμός
[64] για τη δολοφονία του Καίσαρα
[65] πλήγωσε τον εαυτό της
[66] που
[67] υποκειμενική αιτιολογία
[68] η πράξη μου αυτή
[69] σχεδιάζεις
[70] δεν πήγαινε κατ` ευχήν
[71] θα στελνόταν
[72] εναντίον του Βιρίαθου
[73] κρίνω πως
[74] τη γνώμη του…είπε
[75] κακοβουλία