ΜΑΘΗΜΑ XXXVII LECTIO SEPTIMA ET TRICESSIMA

Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΩΝ ΕΜΦΥΛΙΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ

ΚΕΙΜΕΝΟ 37

In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere, quae ad concordiam pertinerent; sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius. Omnia sunt misera in bellis civilibus, sed nihil miserius quam ipsa victoria: ea victores ferociores impotentioresque reddit, ut, etiamsi natura tales non sint, necessitate esse cogantur. Bellorum enim civilium exitus tales sunt semper, ut non solum ea fiant, quae velit victor, sed etiam ut victor obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit.

 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο που, αν κάποιος θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό δε βοηθήσει, δε θα μπορέσουμε να σωθούμε. Εγώ βέβαια, μόλις ήρθα στη Ρώμη, δεν έπαψα και να πιστεύω και να λέω και να κάνω όλα εκείνα που στοχεύουν στην ομόνοια· όμως τόσο μεγάλη μανία τους έχει πιάσει όλους, ώστε να επιθυμούν τον πόλεμο, μολονότι εγώ φώναζα ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη δυστυχία από τον εμφύλιο πόλεμο. Στους εμφύλιους πολέμους όλα είναι αξιοθρήνητα, αλλά τίποτε δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από την ίδια τη νίκη: αυτή κάνει τους νικητές αγριότερους και πιο αχαλίνωτους(από ό,τι συνήθως), ώστε, ακόμη κι αν δεν είναι τέτοιοι από τη φύση τους, να εξαναγκάζονται από τα πράγματα  να γίνουν. Πράγματι, η έκβαση των εμφύλιων πολέμων είναι πάντα τέτοια, ώστε να γίνονται όχι μόνο όσα θέλει ο νικητής, αλλά ακόμη να κάνει ο νικητής το χατίρι εκείνων, με τη βοήθεια των οποίων κερδήθηκε η μάχη.

ΣΥΝΤΑΞΗ

In locum: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει  κατάσταση

eum: επιθετικός προσδιορισμός στο locum

res: Υ στο deducta est

deducta est: ρήμα

qui: επιθετικός προσδιορισμός στο deus

deus: Υ στο subvenerit

casus: Υ στο subvenerit

aliqui: επιθετικός προσδιορισμός στο casus

subvenerit: ρήμα

salvi: Κ στο nos που εννοείται

esse: τελικό απαρέμφατο, Α στο nequeamus
nos: Υ στο esse

nequeamus: ρήμα

Equidem: επιρρηματικός προσδιορισμός της βεβαίωσης ή του τρόπου

ego: ( εννοείται) Υ στα veni, destiti

veni: ρήμα

ad urbem: εμπρόθετος κίνησης σε τόπο

non destiti: ρήμα

omnia: Α στα sentire, dicere, facere

sentire: τελικό απαρέμφατο, Α στο non destiti

dicere: τελικό απαρέμφατο, Α στο non destiti

facere: τελικό απαρέμφατο, Α στο non destiti

quae: Υ στο pertinerent

ad concordiam: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει  σκοπό στο pertinerent

pertinerent: ρήμα

tantus: επιθετικός προσδιορισμός στο furor

furor: Y στο invaserat

omnes: Α στο invaserat

invaserat: ρήμα

pugnare: Α στο cuperent

cuperent: ρήμα

ego: Υ στο clamabam

clamabam: ρήμα

nihil: Υ στο esse, α΄ όρος σύγκρισης

esse: ειδικό απαρέμφατο, Α στο clamabam

bello: αφαιρετική συγκριτική ή β΄ όρος σύγκρισης με συγκριτικό το miserius

civili: επιθετικός προσδιορισμός στο bello

miserius: Κ στο nihil

Omnia: Y στο sunt

sunt: ρήμα

misera: Κ στο omnia

in bellis: εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου (χρονικού εντοπισμού)

civilibus: επιθετικός προσδιορισμός στο bellis

nihil: Υ στο est που εννοείται, α΄ όρος σύγκρισης

miserius: Κ στο nihil

ipsa: επιθετικός προσδιορισμός στο victoria

quam victoria: β' όρος σύγκρισης με συγκριτικό το miserius

ea: Υ στο reddit

victores: A στο reddit

ferociores: Κ του victores

impotentioresque: K του victores

reddit: ρήμα

natura: αφαιρετική του τρόπου (ή της αιτίας)

tales: Κ στο victores
victores: εννοούμενο Υ στο non sint

non sint: ρήμα

necessitate: αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου

esse: τελικό απαρέμφατο, Α στο cogantur, ταυτοπροσωπία
victores: εννοούμενο Υ στο cogantur

cogantur: ρήμα

Bellorum: γενική υποκειμενική στο exitus

civilium: επιθετικός προσδιορισμός στο bellorum

exitus: Υ στο sunt

tales: K στο exitus

sunt: ρήμα

semper: επιρρηματικός του χρόνου

solum: επιρρηματικός του ποσού (non solum - sed etiam = αντιθετική παρατακτική επιδοτική σύνδεση)

ea: Υ στο fiant

fiant:ρήμα

quae: Α στο velit

velit: ρήμα

victor: Υ στο velit

victor: Y στο obsequatur

obsequatur: ρήμα

iis: Α στο obsequatur

quorum: γενική υποκειμενική στο auxilio

auxilio: αφαιρετική του μέσου

victoria: Υ στο parta sit

parta sit: ρήμα

  ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

 ut salvi esse nequeamus: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα (nequeamus), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (deducta est) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον ( ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρόταση υπάρχει το in eum που ισοδυναμεί με το in talem. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρόταση.

nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit: Δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi, επειδή είναι αρνητική, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ λόγω ένταξής της στον πλάγιο λόγο και συγκεκριμένα με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρακειμένου (subvenerit), επειδή εξαρτάται από ρήμα αρκτικούχρόνου (deducta est) και επιδή δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν. Η απόδοση, η δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα.

Ο υποθετικός λόγος στον ευθύ λόγο θα είναι: Υποθετική πρόταση: nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα) με απόδοση: salvi esse nequimus. Ο υποθετικός λόγος εκφράζει υπόθεση ανοικτή – χωρίς δηλ. να δηλώνεται αν αληθεύει ή όχι.

ut veni ad urbem: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, προσδιορίζει χρονικά την πράξη ή κατάσταση που περιγράφει το ρήμα της πρότασης non destiti omnia et sentire et dicere et facere. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ, επειδή εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτε άλλο, χρόνου παρακείμενου και δηλώνει κάτι το προτερόχρονο. Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση.

quae ad concordiam pertinerent: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση με όρο αναφοράς το omnia. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρατατικού και δηλώνει το δυνατό, το ενδεχόμενο στο παρελθόν. Εξαρτάται άμεσα από τα απαρέμφατα (sentire et dicere et facere) κι έμμεσα από τον ιστορικό χρόνο (non destiti) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

ut pugnare cuperent: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρατατικού (cuperent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (invaserat) και γιατί δηλώνει αποτέλεσμα στο παρελθόν ( ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρόταση προηγείται η δεικτική αντωνυμία tantus, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρόταση.

etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius: Δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi, εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ παρατατικού (clamabam) και εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύρια πρότασης (εναντίωση προς κάτι το πραγματικό). Η δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της εναντίωσης στην κύρια πρόταση.

ut necessitate esse cogantur: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα(cogantur), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (reddit) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην παραχωρητική πρόταση που παρεμβάλλεται υπάρχει το tales. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρόταση.

etiamsi natura tales non sint: Δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση. Εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που, κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα (non sint),γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ενεστώτα (coganturκαι αυτό από το reddit) και γιατί δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν-μέλλον. H Δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως επιρρ. προσδ. της παραχώρησης στην κύρια πρόταση.

ut non solum ea fiant: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρόταση.

quae velit victor: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση με όρο αναφοράς το ea. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ χρόνου ενεστώτα (velit) λόγω έλξης από το ρήμα fiant και φανερώνει το σύγχρονο στο παρόν.

ut victor obsequatur iis: Δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση Εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut, επειδή είναι καταφατική. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, όπως όλες οι συμπερασματικές προτάσεις, επειδή στη λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μια υποκειμενική κατάσταση. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (sunt) και αναφέρεται στο παρόν-μέλλον (ισχύει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων). Στην κύρια πρόταση υπάρχει η δεικτική αντων. tales, προεξαγγελτική συμπεράσματος. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στην κύρια πρόταση.

quorum auxilio victoria parta sit: Δευτερεύουσα αναφορική επιθετική προσδιοριστική πρόταση με όρο αναφοράς το iis. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quorum, εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ παρακειμένου (parta sit) - λόγω έλξης από το ρήμα obsequatur - γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου αρκτικού (obsequatur και αυτό από το sunt) και γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.