ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

ΕΙΔΟΣ		ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ	ΣΥΝΔΕΣΗ
Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι	Καταφατική	καί, τέ	απλή καταφατική
		καί-καί, τέ-καί, τέ-τέ	με έμφαση
		ἅμα (τέ)-καί, εὐθύς (τέ)-καί, ἤδη (τέ)-καί, οὔπω (τέ)-καί	σύγχρονων πράξεων
	Αποφατική	οὔτε-οὔτε, μήτε-μήτε, οὔτε-μήτε, μήτε- οὔτε	αρνητικής με αρνητικής πρότασης
		καί οὐ, καί μή, οὔτε-τέ, μήτε-τέ	αρνητικής με καταφατικής πρότασης
Αντιθετικοί σύνδεσμοι	Απλή αντιθετική	μέν, δέ, μέντοι, ἀλλά, μήν. ἀλλά μήν, καί μήν, οὐ μήν, ὅμως, καίτοι	περιόδων ή προτάσεων ή όρων
		μέν-δέ	αντίθετων ή με διαφορετικό περιεχόμενο προτάσεων
		μέν-ἀλλά ή μέντοι ή δ᾿ αὖ ή ὅμως δέ ή οὐ μήν	έντονης αντίθεσης
Αντιθετικοί σύνδεσμοι	Επιδοτική αντιθετική	οὐ μόνον ή μή μόνον ή οὐχ ὅτι ή μή ὅτι-ἀλλά καί	δύο καταφατικών προτάσεων
		οὐχ ὅπως ή μή ὅπως ή οὐχ ὅτι ή μή ὅτι-ἀλλ᾿ οὐδέ ή ἀλλά μηδέ	δύο αρνητικών προτάσεων
		οὐχ ὅπως-ἀλλά καί ή ἀλλά	αρνητικής με καταφατικής πρότασης
Σύνδεσμοι διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί		ἤ, ἤ-ἤ, ἤτοι-ἤ, εἴτε-εἴτε, ἄντε-ἄντε, ἐάντε-ἐάντε, ἤντε-ἤντε	διαχωρισμός προτάσεων
Συμπερασματικοί σύνδεσμοι		ἄρα, δή, οὖν, γοὖν, οὔκουν, οὐκοῦν	λογικό, πραγματικό συμπέρασμα
		τοιγάρτοι, τοιγαροῦν	βεβαιότατο συμπέρασμα
		ὥστε( επομένως, γι’ αυτό)	ανακεφαλαίωση
Αιτιολογικοί σύνδεσμοι		γάρ, καί γάρ, ἀλλά γάρ	περιόδων ή ημιπεριόδων
		ὡς, ἐπεί (σπάνια)

Οι συμπλεκτικοί, αντιθετικοί και διαχωριστικοί σύνδεσμοι συνδέουν περιόδους, ημιπεριόδους, όμοιες συντακτικά προτάσεις και όμοιους συντακτικά όρους.

Οι συμπερασματικοί και αιτιολογικοί παρατακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν μόνο περιόδους ή ημιπεριόδους.

Παρατηρήσεις για τους συμπλεκτικούς συνδέσμους

τέ: η σύνδεση προτάσεων και λέξεων μόνο με τον τέ είναι συνηθισμένη στην ποίηση και ιδιαίτερα στην επική. Στον πεζό λόγο χρησιμοποιείται σπανιότερα και δείχνει τυχαία και όχι αναγκαστικά αναμενόμενη συμπλοκή.

καί: είναι ισχυρότερος από τον τέ.Συνδέει στενότερα τα μέρη των οποίων η εσωτερική σχέση μπορεί να είναι ποικίλη.

τέ – τέ: η σύνδεση είναι πιο στενή και πιο ισχυρή.

καί – καί: η σύνδεση δηλώνει έμφαση και την παράλληλη προβολή των συνδεομένων.

τέ – καί: η συμπλοκή αυτή δηλώνει έμφαση στο δεύτερο μέρος και προβολή των συνδεομένων.

ἅμα (τε) – καί / εὐθύς (τε) – καί / ἤδη  (τε) – καί / οὔπω(τε) – καί / σχεδόν (τε) – καί / οὐκ ἔφθην + μετοχή – καί: πολλές φορές συνδέεται με το καί πρόταση με προηγούμενη η οποία εισάγεται με χρονικό επίρρημα ή εκφέρεται με τον αόριστο ἔφθην και μετοχή. Αυτή η σύνδεση δηλώνει το απόλυτα σύγχρονο των γεγονότων των δύο προτάσεων.

Παρατηρήσεις ειδικά για το σύνδεσμο καί¿

Οι χρήσεις και σημασίες του καί: α) συνδετικός, β) προσθετικός(=επιπλέον, επίσης), γ) επιδοτικός(=ακόμη και), δ) εναντιωματικός - συντάσσεται κανονικά με μετοχή(=αν και), ε) μεταβατικός(χωρίς ιδιαίτερη σημασία· βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου), στ) ομοιωματικός(μετά από επίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ομοιότητα, ισότητα, ταυτότητα), ζ) απορηματικός(=τέλος πάντων, επιτέλους - βρίσκεται σε ερώτηση μετά την ερωτηματική λέξη).

Παρατηρήσεις για αντιθετικούς συνδέσμους

Οι χρήσεις και σημασίες του ἀλλά: α) αντιθετικός, β) επιδοτικός, γ) περιοριστικός (=μόνο, μόνο που, παρά μόνο - περιορίζει προηγούμενη έννοια· τέτοια είναι και η σημασία του στην περίπτωση που προηγείται άρνηση με την αντωνυμία ἄλλος ή ἕτερος και στην περίπτωση που συνοδεύεται από το ἤ), δ) στην αρχή περιόδου (=απεναντίας, αντίθετα – μετά από ερωτηματική ή αρνητική πρόταση), ε) προτρεπτικός (=εμπρός, εμπρός λοιπόν - με προστακτική ή υποτακτική), στ) ελαττωματικός (=τουλάχιστον – μετά από αιτιολογική ή υποθετική πρόταση).

Περιφράσεις με μόρια του ἀλλά:

ἀλλά γε = οπωσδήποτε, ἀλλά γέ τοι = τουλάχιστον,

ἀλλά δή = λοιπόν, ἀλλ’  ἦ; = αλήθεια;, ἀλλά μέντοι= όμως,

ἀλλ’ ὅμως = όμως λοιπόν, λοιπόν, ἀλλ’ οὖν γε = όμως λοιπόν,

ἀλλ’ οὐδέ = αλλ’ ούτε, ἀλλά μήν =αλλ’ όμως, αληθινά,

οὐ μήν ἀλλά = αλλ’ όμως, οὐ μέντοι ἀλλά = αλλ’ όμως, οὐ γάρ ἀλλά = αλλά βέβαια

Περιφράσεις με μόρια του μήν:

οὐ μήν = όμως δεν, αληθινά όχι, ἦ μήν = αληθέστατα,

καί μήν = και βέβαια, και όμως, ωστόσο, ἀλλά μήν =αλλ’ όμως, αληθινά,

σε ερωτήσεις μήν = λοιπόν;

Ο σύνδεσμος μέν, όταν δε συνοδεύεται στην ίδια περίοδο ή ημιπερίοδο από το δέ, ανήκει στο ανανταπόδοτο σχήμα και μεταφράζεται με το τουλάχιστον, βέβαια.

Ο σύνδεσμος δέ όταν χρησιμοποιείται χωρίς να προηγείται ο μέν είναι αντιθετικός ή μεταβατικός.

Το μή ὅτι ή μή τί γε ύστερα από αρνητική έκφραση πολλές φορές σημαίνει πολύ περισσότερο ή πολύ λιγότερο

Παρατηρήσεις για το σύνδεσμο ἤ

ἤ: όταν η διάζευξη γίνεται χωρίς έμφαση.

ἤ - ἤ: όταν η διάζευξη γίνεται με έμφαση.

ἤτοι - ἤ: όταν η έμφαση είναι εντονότερη, ώστε η εκλογή να περιορίζεται υποχρεωτικά μεταξύ των δύο μερών και να αποκλείεται έτσι κάθε τρίτη περίπτωση.

ἤ - ἤ καί: όταν η παρσδοχή, η ισχύς του πρώτου μέρους είναι επικρατέστερη.

ἤ - ἤ ἤ: δηλώνει αδιαφορία ως προς την εκλογή του ενός ή του άλλου από τα διαχωριζόμενα μέρη.

Οι χρήσεις και σημασίες του ἤ: α) διαζευκτικός, β) επανορθωτικός (= ή μάλλον, ή καλύτερα), γ) διασαφητικός (= ή, ή μήπως – εισάγει μια νέα ερώτηση για διασάφηση προηγούμενης), δ) αντιθετικός (=ειδάλλως, στην αντίθετη περίπτωση), ε) συγκριτικός (εισάγει β΄ όρο σύγκρισης), στ) στις ερωτήσεις (εισάγει το β΄ μέλος στις 2μελείς), ζ) επεξηγηματικός (συνήθως σε τίτλους βιβλίων).

Παρατήρηση για το σύνδεσμο ὥστε

Όταν είναι παρατακτικός, μεταφράζεται επομένως, γι’ αυτό, λοιπόν.

Παρατηρήσεις για το σύνδεσμο γάρ

Οι χρήσεις και σημασίες του γάρ: α) αιτιολογικός ( 1. Αιτιολογεί τα προηγούμενα στο σύνολό τους ή σε ένα μέρος. 2. Σπάνια αιτιολογεί επόμενα και τότε μεταφράζεται εφόσον, αφού, επειδή. 3. Ίδια σημασία έχει και στις παρενθετικές προτάσεις, στις οποίες μπορεί να έχει και βεβαιωτική σημασία – β) βεβαιωτικός. 1. Πολλές φορές η έκφραση που αιτιολογεί λείπει, γιατί εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα), γ) επεξηγηματικός (επεξηγεί στο σύνολό τους τα προηγούμενα), δ) διηγηματικός (συγγενεύει με τον επεξηγηματικό και τις πιο πολλές φορές εισάγει κάποια αφήγηση, περιγραφή, ανάλυση), ε) βεβαιωτικός (είναι η αρχική του σημασία και χρησιμοποιείται: 1. με το σύνδεσμο ἀλλά, 2. σε ζωηρό διάλογο, 3. σε ευχετικές προτάσεις – στ) ευχετικός), ζ) καί γάρ (έχει επιτατική σημασία = μάλιστα, διότι μάλιστα, καθόσον μάλιστα).

ἀλλά (οὐ) γάρ = αλλ’ όμως(δεν), παρά ταύτα όμως, και όμως

γάρ δή = φυσικά, γιατί βέβαια, γιατί ως γνωστόν

γάρ οὖν = γιατί πραγματικά αλήθεια, βέβαια

γάρ δή που = γιατί χωρίς αμφιβαλία

γάρ που = γιατί υποθέτω, γιατί αν δεν απατώμαι

     γάρ τοι = γιατί μάλλον