ΜΑΘΗΜΑ ΧΧIX LECTIO UNDETRICESSIMA

 Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ 29

Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurit corvum tenens; eum instituerat haec dicere: «Ave, Caesar, victor imperator». Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat ; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat «Oleum et operam perdidi». Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit : «Domi satis salutationum talium audio». Tum venit corvo in mentem verborum domini sui : «Oleum et operam perdidi». Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat.

   ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

   Καθώς ο Οκταβιανός επέστρεφε ση Ρώμη μετά τη νίκη του στο Άκτιο, τον προϋπάντησε κάποιος που κρατούσε ένα κοράκι. Είχε εκπαιδεύσει το κοράκι να λέει τα εξής (λόγια): «Χαίρε, Καίσαρα, νικητή και στρατηγέ!». Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι. Το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστέρτιους. Το παράδειγμά του παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σε ένα κοράκι. Για πολύ καιρό κόπιαζε μάταια: κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λέει: «Κρίμα στον κόπο μου!». Κάποτε επιτέλους το κοράκι έμαθε το χαιρετισμό και ο παπουτσής, θέλοντας να κερδίσει χρήματα[1], το έφερε στον Καίσαρα. Όταν ο Καίσαρας άκουσε το χαιρετισμό, είπε: «Στο σπίτι μου ακούω αρκετούς χαιρετισμούς σαν κι αυτόν». Τότε το κοράκι θυμήθηκε τα λόγια του αφέντη του: «Κρίμα στον κόπο μου!». Ακούγοντας αυτά τα λόγια ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί για τόσο μεγάλο ποσό όσο δεν είχε δώσει για κανένα άλλο μέχρι τότε[2].

ΣΥΝΤΑΞΗ

Octavianus: Υ στο rediret

post victoriam: εμπρόθετος προσδιορισμός χρόνου, χρονικής ακολουθίας

Actiacam: επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam

Romam: απλή αιτιατική ονόματος πόλης, που δηλώνει κίνηση σε τόπο

rediret: ρήμα

homo: Υ στο occurit

quidam: επιθετικός προσδιορισμός στο homo

ei: A στο occurit

occurit: ρήμα

corvum: Α στο tenens

tenens: επιθετική ή τροπική μετοχή από το occurit

eum: A άμεσο στο instituerat

instituerat: ρήμα

haec: σύστοιχο Α στο dicere

dicere: τελικό απαρέμφατο, Α έμμεσο στο instituerat

Ave: ρήμα

Caesar: κλητική προσφώνηση

victor: επιθετικός προσδιορισμός στο imperator

imperator: παράθεση στο Caesar

Caesaris: γενική του ενδιαφερόμενου προσώπου στο interfuit

multum: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού

interfuit: ρήμα

corvum: Α στο emere

emere: τελικό απαρέμφατο, Υ στο interfuit
Caesarem: εννοούμενο Υ στο emere

viginti: επιθετικός προσδιορισμός στο milibus

milibus: αφαιρετική της αξίας

sestertium: γενική διαιρετική ή του περιεχομένου στο milibus

eum: A στο emit

emit: ρήμα

Id: επιθετικός προσδιορισμός στο exemplum

exemplum: Y στο incitavit

sutorem: άμεσο Α στο incitavit

quendam: επιθετικός προσδιορισμός στο sutorem

incitavit: ρήμα

ut corvum doceret parem salutationem: έμμεσο αντικείμενο στο incitavit

corvum: Α άμεσο στο doceret

sutor: Υ στο doceret

doceret: ρήμα

parem: επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem

salutationem: Α έμμεσο στο doceret

Diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

operam: Α στο impendebat

frustra: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

impendebat: ρήμα

avis: Υ στο non respondebat

non respondebat: ρήμα

sutor: Υ στο solebat

dicere: τελικό απαρέμφατο, Α στο solebat

solebat: ρήμα

Oleum: Α στο perdidi

operam: Α στο perdidi

perdidi: ρήμα

Tandem: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

corvus: Υ στο didicit

salutationem: A στο didicit

didicit: ρήμα

sutor: Υ στο attulit

cupidus: επιρρηματικό κατηγορούμενο, λειτουργεί ανάλογα με επιρρηματική αιτιολογική μετοχή (2^η λύση επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου)

pecuniae: γενική ως συμπλήρωμα επιθέτου (του cupidus)

eum: Α άμεσο στο attulit

Caesari: A έμμεσο στο attulit

attulit: ρήμα

Audita: αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή

salutatione: Υ της μετοχής audita

Caesar: Υ στο dixit

dixit: ρήμα

Domi: γενική τοπική, επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο

satis: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού

salutationum: γενική διαιρετική από το satis (Βιβλίο. Σελ. 60, 4)

talium: επιθετικός προσδιορισμός στο salutationum

audio: ρήμα

Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

venit: ρήμα

corvo: δοτική προσωπική

in mentem: εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου μεταφορικά

verborum: Α στο venit in mentem

domini: γενική υποκειμενική στο verborum

sui: επιθετικός προσδιορισμός στο domini

Oleum: A στο perdidi

operam: Α στο perdidi

perdidi: ρήμα

Ad verba: εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς (ή της αιτίας)

haec: επιθετικός προσδιορισμός στο verba

Augustus: Y στο risit

risit: ρήμα

emit(que): ρήμα

avem: Α στο emit(que)

tanti: γενική της αξίας στο emit

quanti: γενική της αξίας στο emit

nullam: επιθετικός προσδιορισμός στο εννοούμενο Α του emerat avem

adhuc: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου

emerat: ρήμα

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

1. Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum που υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργώντας ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ (είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει σ’ αυτήν) παρατατικού (rediret), για πράξη σύχρονη.

2. ut corvum doceret parem salutationem: Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση, εξαρτάται από ρήμα που σημαίνει βούληση (incitavit), της οποίας το περιεχόμενο εκφράζει. Εισάγεται με το ut, επειδή είναι καταφατική και εκφέρεται με ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ, επειδή το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό, χρόνου παρατατικού (doceret), γιατί εξαρτάται από ρήμα χρόνου ιστορικού (incitavit). Λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα incitavit.

3. quotiescumque avis non respondebat: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, εισάγεται με τον quotiencumque που ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum, εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ, επειδή η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, έχει χρόνο ιστορικό, παρατατικό (respondebat), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν, δηλώνει το σύγχρονο (και εκφράζει την επανάληψη).

4. quanti nullam adhuc emerat: Δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση. Εισάγεται με το quanti (σε συνάρτηση με το παραβολικό του ζεύγος, tanti - και τα δύο γενικές της αξίας). Εκφέρεται με ΟΡΙΣΤΙΚΗ, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι (ή θεωρούνται ως) αντικειμενική πραγματικότητα. Λειτουργεί ως β΄ όρος της σύγκρισης· Ο α΄ όρος είναι η κύρια πρόταση. Εκφράζει την ποσότητα.

---

[1] επιθυμώντας τα χρήματα

[2] για όσο δεν είχε αγοράσει κανένα άλλο μέχρι τότε