Ενότητα 13η

Νήσος μακάρων

Νήσος μακάρων (δεύτερη εκδοχή)

 Πλατωνική Πολιτεία: Απολυταρχία ή Δημοκρατία

Η απορία που διατυπώνει ο Γλαύκωνας στη συνομιλία του με το Σωκράτη («… ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὄν ἄμεινον;») στάθηκε αφορμή πολλών προβληματισμών σχετικά με το χαρακτήρα που θα είχε στην εφαρμογή της η πλατωνική πολιτεία· αν δηλαδή οι φορείς του κράτους θα ασκούσαν παρεμβατική πολιτική στις επιλογές του πολίτη ή αν θα του επέτρεπαν να δρα και να κινείται ελεύθερος.

Οι μελετητές του πλατωνικού έργου μοιράστηκαν σε δύο στρατόπεδα και οι μισοί απέρριψαν την πλατωνική πολιτειακή πρόταση ως ολοκληρωτική και απολυταρχική ενώ οι υπόλοιποι βρήκαν ότι ο πολίτης θα αισθανόταν ελεύθερος, αφού θα είχε κατακτήσει εκ των προτέρων την αυτογνωσία και θα διέθετε ψυχική αρμονία και ισορροπία, την ύψιστη μορφή ελευθερίας.

Πιο συγκεκριμένα οι αντιπλατωνιστές με προεξάρχοντα τον Popper διαφωνούν και εντοπίζουν δυο τρωτά στο πολίτευμα του Πλάτωνα· ότι όλοι οφείλουν να εργάζονται για το καλό της πόλης θέτοντας σε δεύτερη μοίρα το δικό τους και ότι ο πολίτης δε θα μπορούσε να αισθάνεται ευτυχισμένος, αφού οι βασικές αποφάσεις θα λαμβάνονταν ερήμην του από την ανώτερη τάξη των φιλοσόφων – βασιλέων, ο ίδιος δηλαδή θα τελούσε συνεχώς υπό καθεστώς χειραγώγηση.

Οι πλατωνιστές από την άλλη ανταπαντούν και υπερθεματίζουν για την ευτυχία και την αίσθηση ελευθερίας του μέσου πολίτη στην πλατωνική πολιτεία. Το μέλος κάθε κοινωνικής τάξης θα διαθέτει συνείδηση των καθηκόντων του και των υποχρεώσεών του, αυτογνωσία και θα ενεργεί με το λογιστικὸν μέρος της ψυχής του. Ένα τέτοιο άτομο έχει καθαρθεί από κατώτερα ένστικτα και μικρόψυχους ανταγωνισμούς. Με πραγματική αυταπάρνηση και από εσωτερικό σεβασμό θα προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο κάθε φορά που θα του ζητηθεί. Ο εξευγενισμός στον οποίο έχει υποβληθεί η ψυχή του τον έχουν βοηθήσει να κατανοήσει ότι ευτυχία είναι πρώτα και πάνω από όλα να καθιστάς το συνάνθρωπό σου ευτυχισμένο.